Friday, November 19, 2010

Love Letter from Burma Jail

Thangboi nahung lhun hitam ti’n kanu’n akhut teni’n eibeng in, duot tah le homtho tah in aphei chung’ah eitousah’e. Henu, kapa la, hoiya chie ham....   napa ong natong, sumlo ahiye....   Henu kapa’n ibawl’a nna atoh toh jieng ham? Natong in sol tahih in kalung ase’e... kati leh kanu’n keini nucha neh le chah chohna ding chule ka tuition fee le lekhabu ho chohna ding’a genthei tah’a nna atohji ahida’n ho banneicha’n eiseipieh in ahi. Nang  nahung let tieng leh namel hung hoiyin tin, lekha hung thiem in natin, officer lientah nahung hiding, chu nikhuo tieng leh tu’a i-gentheina ho zouse haimi’a jeep le car a i-lhaidi’u ahitai ti’n homtho le iblel tah in kabieng eichob pieh’e. Kenzong thanuom tah in Henu, car i-nei phad’u leh ken katol ji’o.... kagah ti zou chet leh thihjol kikhen gin ngeitah kaja’n, mitgao phel phul in kagah vet leh thihjol kikah’a thilha suon le pah hileh kilawm hielkhop’a hoimo le lienkhat in your turn (nang phad) ahinti’e. Kana tuosa leh kahedsa ahizeh in kaki huol lel lheh’e. Olcha’n ka puonsil namse letlut chu kahohdoh in, kalupna thihpeh chung akuon in katoudoh in, kakhub teni chung’ah kakhut zung ho kakilbeh in, kakha ngapna’n kaneiye. Lung liengvai tah pum in kaneolai, ka school kailaiya kanutoh kaki houna lhon kamangmat ho kagel chun lhangaina le lunghelna mitlha kakhalhang’ah bilha tui bang in analuong’e. Ka umna pindan neocha sung hi vannuoiya jail nopmo pen’a kisei Burma Jail sung anahi’e.
Lhang munnuom kiti khonuomtah le bulhingtah khat suolam gamkaiya ana um’e. Tuikhuh hoina mun, leipha lai le huikot kitubtahna mun ahizeh in khodang ho engsiet anahi zing’e. Nungah guollhang alhing in, khuo le veng vaihom akitub zeh in miho houlimna’ah anajao zing in, thiemzilna le sakhuo angaisah zeh uvin pachadna le seiphatna ana kimu zing uve. Kimbawi kiti nungah duonghoi le mel vetnuom umtah khat le Thangboi kiti guollhang pien phatah khat ana um in, mihiem te’a ding’a Pathien thil thonpieh loupitah lungsietna aneilhon chu mihiem ho phelzou hoi hilou ding in azopmat lhon tai. Aumchan lhon le amelhoi dan lhon hi khosung’a aphapen le ahoipen kilhengdoh abang jieng lhon in, lungsiet hinkhuo’a akitub dan lhon hi mihiem titahlou Pathien zong lunglhai lheh ding in miho’n asei jiuve. Phad-ong (school suty) aneilhon tieng leh lawmlhang azuiji lhon in, toh le tham agunchu zeh uvin chang le mim ahao lheh uvin, kho kimvelho lung ngapna’n apang zing uve. Hinla leinopna hi puonbang chulkitji ding mong ahizeh zong hintin, kholum le khovot kilhenna (climate change) in gamtin ahin luotai. Lhangmun nuom khuo hi amunpi’u abahsah jieng uvin, hiche khomi ho’n aha thuoh dieh uve. Natna le hisellouna hi inntin in akikoulud tho abangta’n, thina hi aga kiteptho’u abang jieng tai. Lungdon le khuoisatna hi meibuol in lhangvum atuom abang jieng ta’n ahi. Innpipu’n zong alonaje hetalou in hiti’n kholhang ahin samtai... ngaiyun, ngaiyun kakhuo kaveng, hichan’a genthei le liengvaina hi iti i-thuoh lhum uva, hibang lom’a gim le hesuohna hi iti kipal galkai tantem? Chung mangpa thilguon hi lunglhaipi jo’u hitin, iki hinsuo theinadi’u ahi khah leh anuomchan in i-lubuh’u jampi tau hite ti’n lhi le naptoh ahin samtai. Munchuom chuom akuon in kithuopina le panpina muzongle’u, akhosung’a gimna hise hi agam leisiet le ahuitoh kithuo ahizeh in aphachuom behseh puon, hizeh chun khosung mi seli suo sethum in lhitui tampi toh khosung adalha tauvin ahi. Hinla Thangboi te vang haosa lamte ahizeh uvin agam leisiet uva aluong’uh aluptei’uh angaiyin, Kimbawi vang anu bouseh toh cheng ahizeh in thilsuoh um zong leh kisan maidi’n apoddoh tapoi.
Tuiluong bang ana chie zing phad le nikhuo chu saotah ana lhung manta’n, thilsuoh gimnei ho zong bawlkhiel kisa hileh kilawmtah in a oldom lheh tai. Hinla agam’a chang le mim apienlou zeh in lhuohsatna akidedap theipuon, khosung thip jenjunna in lunglen alhembi theipoi. A gentheina’u asanlai chan in khangdong teni kilungsietna zong tephah zou hoi anahi tapoi.
Kimbawi te inn’a kuon hung kile zou in Thangboi zong akemdo chung uva lhalam chollhanu toh kigalsai ding in ahung tou’e. Achiesa phad le ahung lhung ding phad ho gel’a lunghel le lung liengvai’a achuti kingaituo laitah in a school kailaiya a zilkungpu uvin Burma gam’a sana tamda’n aseiho ahin geldohta’n, athanuom lheh tai. Hinla Kimbawi dalhah ding ahin geldoh kit chun, Burma gam’ah sana zong bei tante ahin mohti dohtai.
Ahin phad hung lhung ding ho’n sum le pai ahin lhangai zing di’u ahidan ho ahin geldoh kit chun, chielou theilou in akigeltai. Alungguon le thil ngaituo ho kiphalam le nuomlou pum pum’a Kimbawi zah’a ahin seidoh ni chun, Kimbawi in alu apei changmiel in anuom tapoi. Hinla Thangboi in Kimbawi, ven, kalunggel hi kenzong seidoh hahsa kasahda’n nei hedthiem pieh masa’n, khut le khut kituhtuo zing’a gilkiel thuoh jieng sang in phad chomkhat kilhakaang hitin, ikituhtuo kit tieng oiva le lungkimtah’a umchu phajo lou ham? I-makhuo’a thil hung suoh ding ho lungmit’a kagel tieng leh genthei hahsat valzeh’a thina i-hin ngaichadlo teidi’n kamui. Kimbawi in Hieng’e, nasei chu adihnai, kanu meithai toh inncheng kahi zong naheta’n, ka chunnu la atehta’n, dalhahna khat einei kha leh hoilam kana zot ding hitam? Thingphuong suongphung toh inncheng siemkhom thei ahilouda’n nahedsa hilou ham? Leisietne’a kihinsuona ding ngaituo zong ihinai sam pouvin, thina ngaicha ding khop’a gentheina Pathien in zong ei piehda’u henlang, eipieh tah hiel zong leh hiche nikhuo lam tieng le chun ngaituona hite ahin titai. Kimbawi thusei chu Thangboi in dawnbut hahsa asalheh jieng’e. Hinla hiti’n asei kittai, ka ngaitah Kimbawi, genthei hahsat zeh’a nang le keiyin lekha i-sim zom theilou zong napuohnat lou ham? Mite nei le gou otcha’a hinkhuo man jieng hahsa lheh hilou ham? Phad khat tieng nalaigil’a hung kizil ding nacha in ahin thuoh kit ding na ngaingam hinam? Thiemmo eichanni’u leh ipi’a i-dawnbut ding hitam?
Heu Thangboi, numei lunglhom leh kahin ngaival zeh ahi. Nu le pate hi chate’a ding hing ding ahidan kana geldoh lou zeh hinte. Kahin lungsietna’n gel hahsa salheh zong leh ni le lha mumasa nang thulhuhna chu phajo tei nante. Hinla kahin tepna nuom khat aum nalaiye. Lungna chimtah’a kangaina thu kaleltheina ding in nikhuo khat neipe nalaiyin ahin tita’n ahileh Thangboi in aguon tuoh zousa ahida’n ho ahin seipieh’e.
Chung’a chollha le ahsi bang’a kikhenlou Thangboi le Kimbawi zong vailhahna thimthu leldi’n khomuol’a kemdo lhang ahin juon lhontai. Khochen noplai leh lawmlhang azuilai lhon’a vaikuon vailhun’a nuina le kipana’a dim jieng lampi chu tunvang zuilou lampi le hekhahlou gammang abangtai. Apao zohsang umlou in khut kikil le tuollam vepum in ngui le thomhao tah in achie lhon’e. Tha kiduodohna mun le mun kichoipen’a kisei kemdo chung ahin phalhontai. Loujao’a ann che louhing chichuom chuom aum kham kham ho huiyin amudna lang lang’a luong diel diel’a a onlele ho’n Pakai loupina aphuongdoh dieh’e. Phad chomkhat apao masa ngam umlou atou zoulhon chun, Thangboi in kangaile ka homtho pen Kimbawi hung kikhin naiyin ti’n angongkoi toh athotai. Kimbawi akikhin pheiyin, hinla bailam tah’a mitlhi avatlhah theina ding ti hileh kilawmtah in adahdoh ngam tapoi.
Dougaal pha bang kagin luonlhi in eikolchah jieng hi ki oi kasa taluoi, hinla tampi hung luong nalai ding ahizeh in Pathien le ahung pieng ding i-chate’a iki lhamuon lou leh i-lungchang lhon hung puohkeh teiding ahi, lung lhadai hih in, nang’a ding’a hing le thiding’a kitepna khon domzou kahitai, kahin lhalel taluoi Kimbawi ti’n angongkoi chah kheh in, ven, gammei akah tieng leh vagih pi’n anoute beh hinsuo teiding gelna zeh’a alhaving nuoiya ahuikhom’a, ama akikahlih sahji bang in keizong nangjal ahi pou leh i-chan’a thina ding hielkhop hiel hizong leh aki gozousa kahi ti sumil hihbeh in’o..... amuol alhang leb ing katin, dam le phai ijad pal galkai zong leng akum alha ijad in eikhen zong leh kalungchang akuon in poddoh tapuon nate. Kalung laigil’a um kalungsietna hi midang ding in kaphal thei him him tapoi ahin titai.
Kimbawi zong kangcha’n ahung paodoh in, Ka ngaipen le ka kinepna pen he’u Thangboi, luonlhi’a kahin vailhah zeh in ngaidam kahin thum masai. Tni nikhuo hi damsung’a haimil thei louding nikhuo ahi. Kidangtah’a ju le va ganhing ho paopuohlou le melmu’a aumlou le thingphung hampa ho chatloh loubeh’a aum jieng uvin haimil theilou nikhuo ahida’n aphuongdoh diehset’e. Ka lungchang in ka tahsa adi’a thisan ahopzal laise’n ka thigui le kavousuo tincheng’a na umzing nai ti haimil hih beh in. Haina hu kanei lase’a nang’a di’a ana hai zing ding kahi. Abuh’a um vacha noute’n annhol’a chie api vailhun ding kal ngahlel’a kam akah zing bang uvin, na dalhah ding keima’n kahin galdot zing ding nahi. Chung Pathien mapuina hung chang in lang, nahung kilena ding lampi’ah ka khut teni’a banjal sang pum in na nangah zing nang’e ti’n a aw thep theitob suo’n ahin seidoh tai. Ki lhalel tah’a aki houchai lhon in nisa zong azotna ding mun lhung di kuoncha ana hitai. Kimbawi le Thangboi in zong innlam juon in luonlhi kengkhap in ahin nei phei lhontai.
Athai nikhuo’n Thangboi in avon cheng akiguon zou in, a sakol buhlam ajuon pheiyin, chingthei tah in a sakol kom’ah kaki suonpi Tally, lamsao jod ding in na ngui taluoi, ki suhal in, nakhuo naveng, na inn-lum ngaitah dalha ding’a naki guot zou hitam? Kei kineppina jal le nang kisuonpina jal’a napi napu chule khosung mite’n bye-bye eibawl ding’u ahi’o ti’n Tally chu ajud lele’n, a sakol zong chu apupa thusei he hile kilawmtah in akhasu dotdot’e.
Lamkah tuikah’a aneh le chah sil le chen ding ijakai asuh tub zou in, anu’n Thangboi chu innsung’ah akoulud in, maicham asiem pieh’e. Bible a Emau khuo juon’a chie pasal teni thusim akuon in vailhahna thu ahil’e. Innsung mi, khuo le veng ho’n a chibai uvin, Thangoi zong a sakol chung’ah atoudoh ta’n, hinla Kimbwai mel amulou zeh in a lungthi deltai. Kimbawi nu ahung in, Kimbawi in luonlhi’a availhah ngam tahlou dan thu aseitoh kilhon in changlhah pheng thum le lekhathot ahin choisah chu ape’e.
Genthei banna di’a lungtup gam BURMA juon ding in ahung kipandoh tai. Lungthim’a ijakai agelkhom chun thuoh hahsa asalheh jieng in, hinla aneolaiya apu toh ana chiena lampi lhon zuiding ahizeh in alungmuong lheh’e. Nithum nili tobang lam ajod lhonta’n, Thangboi le Tally zong alel lheh lhon tai. Sun tieng le ulsa puonsil in aneiyin, jaan thieng le khovot toh alumkhomji’e. Lampi zong koima’n azui khah tahlou zeh in ling le khao atam lheh ta’n, hiho chun Thangboi le Tally thisan podna le maha neina asiemdoh pieh jieng’e. Muol le lhang dam le phai apal galkai zing lhon, gentheina ijad pal bang kisuong zong leh lungmit’a nopsahna huongsung gel zing pum in aki lhamuon ham ham’e. Hahsatna asan val tieng leh kinungle ding zong agelda poi. Nikhat hi khothim kuon, kungbul le mihiem kimah laitah in Tally ahung chie nuom tapoi. Hinla Thangboi in jaan khovahna ding’a munbit agellou zeh in a sakol anotei tei le nuomlou sasa’n kal ahin septai. Kal somni zong sepman nailou in thakhat in buon naang lah’a aluchang lhon bou anadoh tai. Thangboi le Tally chu tijadna’n adim lhon ta’n, achugn’a thingbah chu matphah tei ding aguot vang in ama ding in ana sang zeptai. Galkai tei ding’a akhut iti azah vang in tha ape zou puon, buon naang lah’ah aki moh saidenji’e. A tijad toh thabeiya haisam paiding ahita’n, khuo la vahding kuon ahitai. Thangboi in a sakol khao tuh ahin geldoh in, lungthim thiem tah in thingbah a chun asepdoh in among langkhat lhung lha toh amankhom in, a thanei sun pan in ahung suohcha lhontai. Khuojin nuoi’ah suhna ding hechuomlou in buon lhuoh dehduh pum in amoh din khovah lhonta’n ahi. Ajingkah’a alhahludna lhon avet le aneolaiya aputoh thing lei neocha akisiem chung’a tija detdet’a alemda’n alung mitlha’n ahung kilang in alunghel ngapsah’e. Tally, keisang in nachingjoi ti’n a sakol aphatseiyin ahi. Neh le chah apuoh zouse zong manlou asuoh gamta’n, hinla Kimbawi thilthot ho le meikhet bawmkhat chu plastic bag sung’ah ana suohcha ham ham’e. (aban lhakit le’o ....)

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.