Monday, June 4, 2012

Henu-Hepa, tuisih'a kaluon mang ding hitam? - LD May 2012

"Ama aumlou tieng leh kalung amuong thei jipuon, aum tieng leh kalung ahangji'e" - Hiche thucheng hohi ‘abortion’ ana kibawl nungah khangdong khat in adongmapa aseina aw-cheng ahi. Adongma tiding ham, ahilou leh ajipa tiding ham, sei ahahsa lheh’e. Hitobang thilsuoh hi nu-le-pa tampi’n hepha hihlai zong leh khangdong i-jad hamkhat in ahin tuosa thil ahitai. Minu-mipa atamjo’n achate awsuo, umchan ahilouleh tahsa pum’a kikhelna amutieng angaina dan in agelji’n, apha-ase hilthei tampi hillou in aumji tauve. Jamo thu ahi ti’a jachadna’a alahji’u ahi khadem?
I-society sung uva hin thilpha’a i-gelho’u jieng i-kihil uvin, thilse’a i-nagelho’u tampi donlou in i-koi tauvin ahileh khangdong i-jad hamkhat ding in hinkhuo sietlona ahung hikha jitai. Abortion kiti naovop lai suhmang hi i-lah uva todna ahi tapoi. Natahsanlou leh anuoihi suhsim sim nalaiyin. Medical lampang’a hedna nei vang kahipoi, hijong leh kahinkhuo sung’a kahintuo themkhat ahinkhuo sethei/seding khangdong themkhat beh huhdohna’a apan thei khah leh ti’a kahin sut ahijoi.
John (amin kikhel) kitipa hi khangdong cha ahi’n, kineppi umtah guollhang ahi. Ahung khanlet zep-zep toh kilhon in, guollhang hinkhuo mangthei ahung hita’n, nungah hel ahilou leh dongma nei kiti hozong ahin bawlpan tai. Ahi’n guollhang kitah tah ahi jieh in a-nungah helho chung’ah lungthim phalou anagel khapoi.
Hiti chun phad ahung chie-chie in ahileh, nungah toh sex neikha zing guollhang phabep toh ahung kivop khata’n ahi. Hiche phad don hin, nungah khat hatah in ana lungsied in, ahi’n nungahnu chun alunggel ana hedthiem pieh poi. Alangkhat’ah, aloiteho’n athiltuo (experience) ho’u asei zing uvin ahileh, hiche hochun alunglai ana khoikhah ten hintin, khatvei beh patep ding tichu ama lunggel ahung hikhatai. Nikhat kaa (room) khat’a akihou laitah lhon in, ama’n zong ana gelzing alungtup khat chu muolsuo ding ahin guongta’n, agelsang in ana lolhing jotai.
Hiche ni’a pat chun atahsa ngaichad lhon chun aphad sieh in ahin kivop khom sah thei lhon tai. Ahel tillai in ana muda lheh zong leh tunvang nikhat amulou leh lhakhat mulou in akigeljitai. John chun ‘kilungsied hinkhuo hi hiti ding mong ahi’ ti’n ana gel maithei inte. “Sex is the perfection of love......” tia khangdongte’n aseiji’u chu ahung hidoh tai.
Ahi’n hitobang hinkhuo nuomtah aman lhonchu lhakhat kal achie zoupoi. John in mobile phone a message khat amu in avetleh, hiti hin ana kisun e: “2lha kanihsob nei atngtai. kati aja valte.e iti dng hm?” John in amu muchun adib adap lheh’e. Pasal ahina zouse amang jiengtai. Hichun ama’n zong seiding ahedlou manchun “neidai hih o” tin a-reply e. Jaan in akigel akigel in ahileh ‘condom’ poimo dan ahin geldoh masapen’e. Aban in ‘contraceptive pills’ ahin geldoh kit ngal’e. Contraceptive Pills hohi sex i-nei phad apat 72 hours (ni-thum) kah sung’a numeinu’n aneh’a ahileh nao avoppoi akiti. Adang alung’a hung kilang kit khatchu ka-dongmanu hi ajechan lai khattou’a kaluppi khah ham tihi ahi.
Nungah-guollhang atamjo’n agelchu ijadvei sex kinei zong leh jechanlai ahi hih phot leh abuoipoi tihi ahi. Medical lam’a simsang i-tamlou vang uvin ahethiem i-tam lheh uve.
Ihmumo-toumo’a ni phabep akigel nung in “Prega News” a vetding John lung in ahung umtai. Khongaisod louin Prega News acho in test abawl leh red line ni ana kikaitai. Alunggel chun ‘khatbou kikai leh....’ ti’n anagel namama inte! Hinla khatbouseh hilou in nijoh ana kikai khatai.
Prega News hi 100% sure ahipoi atijieh uvin atahsan naipuon, hospital mong-mong’a vetsah ding agel kittai. Ahinla hospital zouse’a eimi nurse um ahikit jieh in mi’n ahin heddoh khah ding amoh tijad tho jieng’e. Gucha dellou in ajam’e kitite dan’a. Amun ding chula deibang ageldoh thei lhon puon, khongai tadi thei la ahikit puon, hijieh chun lung’a gellou beh in Pangal doctor khat in private a clinic ahonna’ah aga chie lhontai.
Dip phu dit-det’a phad chomkhat anga zou in Nurse nu mailhaisel in ahung poddoh in John jah’a “Najinu’n nao avop tai” ahung tipieh’e. John mai ajinlhah jiengchu amu’n nurse nu chun lungdong thim tah in “Najinu naovop nakipa lou ham?” ti’n ahin dongkit khel-khel nalaiye.
Seiding pen helou in John chun a-fake jinu chu  clinic akuon in ahin kipuidoh kittai. Hiche phadlai hin lhani (two months) tobang ana hitai. Alangkhat’ah nungahnu chun kichen ding hatah in ahin sawm kitta’n, John lunggimna akibesah lheh jieng’e. Ahi’n John in kichen ding ana gelthei him-himpoi. Jinei ding adaa val chu ahethiem in numeinu’n zong kichen ding thu aseikit tapoi. John in ahel til laiya ‘kichenpi ding’a kahel nahi’ anatiji chu alung’ah amang dieh poi.
Lungsiet umtah John chun  angamsung dom-domho alung lahta’n ahileh lhathum (three months) alhin masang in lou (injection le adang dang...) in aki sumang thei’e ti ahin hedoh kittai. Pharmacy ning thip dom khat ajuon in thil umdan hochu asei in ahileh lou juohpa’n zong lungsa-ih pum in lou themkhat a-patepna ding in ahin pe’n ahi. Ahi’n hiche lou hochun naocha kiguong tilchu suhmang tah sang in ana susejotai.
Bawlthei’a agel zouse abawl in alolhing tapoi. Achaina pen ding in ‘abortion’ ahin kilhentai. Public Hospital/Clinic ho buoithei ding’a agel jieh in alampi hesa James (amin kikhel) ahin kipuisah in private (guhthim) a bawlji abortionist khat kom’ah naocha kisemtil chu ahung ladoh tai. Sum-le-pai tampi alud’a numeinu ding’a thoh hahsa tah ahung hiding vang chun apuohgih khat kingai jang abang jiengtai.
John in ahethiemsa ti’a ahin kipuisah James in zong a-dongmanu test ahin bawlnasa Prega News khat ahin kipuoh in abortionist expert nu chu avetsahta’n ahileh naovop ahi mong-mong tai ti photchet ahi kittai. Ama chung chang thu nahetbe nuomleh simsuh nalaiyin.
James hi guollhang chapang beh talou, ase-apha hekhen thei mi ahitai. Amahi nungah tampi toh ahung kivopta’n, nungah pilhingho sang’in nungah chapang hotoh kivop ding adeilhen lheh’e. Ajoi hesa ahijieh in nungah chapang aki hedpi chan in angai thei lheh uve.
Hiti’a hinkhuo ana manjing laitah chu ahi John toh abortion bawl ding’a ahung kalsuonna lhon. Sex lampang’a experience kisa ma-ma jieng ahijieh chun Prega News result chu hapta khat/hapta ni bep hinalaidi’n agel’e. Ajiehchu lhakhat masang’a anabawl’a chu line khatbou ana kikai ahi. Chule positive ahung hi’a zongchu line khatpa chu clear behseh lou’a kimu ahi.
Chuti’a agel vang chun Prega News hi 100% sure ahipoi kiti chu ana dihlheh jieng’e. Prega News hi result ahoitheina ding’a jingkah matah zun (urine) masapen’a khu test bawlding ahi zong akiti.
John le asopinu akichai chaiyin James in ama dongmanu zong avetsah pai in ahileh ginchad loubeh in lhani(two months) ana valtai. Hapmal val’a Pathien in abawl ngol ahidem? Ginchadlou’a lhathum nailam anahi phad in James in zong kum chapang cha nungah chu abortion abawlsah tai. Abortion kibawl ding dinmun ahung hichun tijadna’n adim in amoh kaa jiengtai. A-innsung mite’n vang alekhasimna’a aphad zouse mangdi’n geltei uvinte!
James in lhathum lhing loulaiya abortion abawlna ajieh pipen chu ahileh nungah khat in lhathum alhin masang’a pharmacy lou mai-mai’a nao ana suhmang’a khonung’a ajineina’a cha neithei lou’a achinden chu ageldoh ahi. Hiche numeinuhi a-pasalpa toh kilungsied ma-ma ahilhon vang in cha neilou ahijieh in atehte’n ana deimo kha tauvin, hiche jieh chun aji ngaitah chu ana kikhenpi khahta’n ahi. Ajipa’n zong ana ngai ma-ma jieng in ahi’n a-innkote masang’a athiltuo lhon ana seidoh ngamlou jieh in phadsodpi genthei ahin thuohkhompi nung’a akichenpi aji ngaitah chu anu-le-apa maive’n ana nuoltai. Hichepa chun anu-le-apa kom’ah ana seijieng leh? Oleh anu-le-apa chu alungmol lhon’e itidi’u ham? Amounu lhon chin (naonei theilou) chu anu-le-apa chun achapa lhon jieh ahi ana helhon tave leh ong!
Ahileh achung’a hung kisei thusimho nahin simtoh kilhon’a nalunggel’a ipi um’em? Minu-mipa khat nahi’a ahileh chapang hung kikhanlhit kiguo hohi mohvet nalai ding’a nakigel nahlai’em? Chapangho tahsa/lunggel’a kikhelna hung umji hohi angaina’a lahzing jieng thilpha ahi tapoi tihi ahi. Jamo thu ahi ti’a kihillou’a i-koisod chan uva khangthahho ding’a manna hiding ahi. Kichepna ahilou leh tod thanghuoina’a neiding tina ahi diehpoi. Hilding’a pha hochu ahil ding’a lomho’n aphadcha’n hil-hen tina joh ahi.
Gamdang atamjo’n Sex Education hi school le college ho’a simlaiho hedthei ding doltah in asimsah gam tai. Austria gam’a Sex School khat ana phudoh’u zong chu i-na hedsuoh tahdi’u tahsan aum’e. Sex kitihi mihiem zouse tahsa’a um thil ahijieh in mihiem in moh control thei hipuonte. Phate’a asiet-aphat kihil kah’a thilpha aumding tahsan aumpoi.
Hiche hi khangthahte ding’a sietna khat ahi ti’a zong lahthei ahi. Ahileh sietna hi athuo-athuo ahung hisang’a stage khatna’a akingah phajo hilou ham! Jinei kahse’a hiche sietna ahi kibawlda thilpha ahinai. Ahi’n i-zem ti’a i-kibawl khah tah zong leh abortion bawlsang’a naovoplouna ding’a kiven phajo ding in lunggel ahi.
Abortion a nao kisumang hohin thu seithei’u leh “Henu/Hepa! Nacha lhon kahilou ham? Ibawl’a hiti’a hi neibawl lhon ham?” ti’n seitei uvinte. Hiche hi nungah-guollhangho seh hilou’a nupi-upaho’n zong i-gel diuvin deisah ahi. Ajiehchu abortion bawlhi nupa zong umda ahipoi.
Ahin datmo umtah khatchu nungah tampi’n ‘nao kovop tai’ tihi todna chang in amang kit jiuve. Ka nihsob nei atangtai ti’a guollhang phabep dib chah dit-det’a lhading bawltheina tah’a kilah adim in ahi. Guollhang chapang hung pathoi khat ‘i-bawl’a najinu nakikhenpi ham’ ti’a adoh’u leh ‘nao kavoptai’ ati’a kakipui leh ana vop hih’a kakikhenpi ahi ti’n asei’in ahi.
Alangkhat’ah mobile phone hung umdoh hin sex hi a value asuniem lheh’e. Khangthah tampi’n phone a kihou/kitext hi theory in amang uvin athepsel tieng’u leh practical bailamtah in ana bawlji tauve. Hiche sang’a khohjo khatchu Mobile a kihouna record kibawl kidah umtah tah (jaddang in abawl hilou) khangthahte lah’a adim dentai. Video clips jieng zong muthei ahi pantai. Hicheho zouse akuon’a heddoh thei khatchu khangthahte lah’a hilding tampi aum nalaiye tihi ahi. Ahi’n, minu-mipate seh-seh nganse ahileh lolhinna aum ding tahsan aum behpoi. NGOs, World Vision chule Civil Organisation ho’n  panmun lientah anei uve ti zong sumil poute.
Enjoy, but with care!
Helun Touthang














No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.