Monday, June 4, 2012

Career after 10+2 - LD May 2012


Simlai khat’a ding in matric hinchai ding kiti chu lolhinna amasapen bang in ageltheiye. Lolhinna masapen ahina ban’ah lolhinna ding’a kalbi masapen zong ana hikit’e. Simlai khat chu Class XI asim ding akuon’a hi a subject ding phatah’a akilhen angaitai. Hiche chun ahinkhuo hoichan alhun ding akomu pieh thei ding ahijieh in. Subject hi bailamtah’a lhen khiel jieng thei ahiye. Ahethiemho doh’a, na thepna le na hedna chule na lungludna toh kituoh’a subject na lhentheina ding in voh-eh chuon masaho gadoh ding i-deisah uve. Subject i-lhen tieng leh innsung dinmun zong vet zep ana ngaiji’e. Tahsa damtheina, nu-le-pa deilhen, eima bawltheina chule adang dang.
Simlai khat’a ding in career planning chu ama’a ding’a alekhasimlo tobang ahi atithei hiel’e. Amasapen’a hedding chu, government service natoh nuom ham, ahilou leh nangma changseh’a kivaipei ding nanopjoh’em? Hoilai mun hihen lang, ipilam hizong leh mun zouse’a hin competition sangtah aum zing in, neocha bawl khiel jieh’a zong kitahlhahna thei jiengseh ahiji’e. Anina’ah, information technology hatah’a ahung khantou toh kilhon in nidanglaiya sang in natohna ding tamtah ahung kisiembe bang in aumtai. Competition sangtah chu hiche sector a zong hi ana umkit thou ahiye. Hijieh’a chu lolhinna ding in field/line khat beh’a specialised hiding aki phamotai.  Hoiche line pen’a specialize ihidi’u hitam?
Career planning itih leh pat ding nati’em? Mangboi in high school asimlaiyin IAS hiding atup in, higher secondary achai phad in SSC ati’n, graduate achaiyin private teacher beh ati’n, aban in toh thei thei atikit’e. Career planning phatah ananei leh IAS chu ama’a ding ana hikha maithei ahiye. Career planning phatah umlou’a, phad ahung lhun dungjuiya achaloh jieh in toh thei thei ati’n, toh thei thei ding zong chu aumlou jieh in veng ning lam’ah pan dukan abawltai.
Career planning hi high school dalhah ding kuon’a pat’a siempat ding dei aum’e. High school hin dalhah’a higher secondary hung lud chu simlai khat’a ding’a a career kisiemna amasapen ahita’n ahi. Ajieh chu 10+2 akichai tieng leh hoiche pen simding hitam ti lhendoh ding simsenlou tobang umpan ahitai. Higher secondary ahin Science, Arts le Commerce ahijieng in, hicheng thum lah’a khat pen pen moh sim jieng thei ahi nalaiye. Moh simthei ahinai ti’a simho’n 10+2 ahin chai tieng’u leh hoilam zot ding hitam ti avaimoji tauve. 10+2 akuon’a subject ama toh kituoh kilhen khahho’n, 10+2 asim sung uvin aban’a ipi subject asimdi’u ham ti akiheddohji tauve. Ka pass de’o, ka fail de’o... ti’a buoi buoi ho hi atamjo subject kilhen khielho anahi nuom jiuve.
Tulai in leisiet khantou toh kilhon in tohthei athah thah tamtah aumta’n ahi. Chule natoh pum’a zong lekha sim zing thei ahikit nalaiye. Manipur ahin natoh pum’a lekha simna thei service phatah aum’e. Lakhpati nahilou zong leh MLA le Minister nanei leh teacher post ki ngaituo le chun natonglou hiel’a lekha nasim sim jieng thei ding ahiye. Hinla hiche chu eiho Pathien houho’a ding in deisah ahipoi. Ikivahna ding ahi’n, ikivahna ding chu thiengthou tah’a mu angaiye. Teacher zouse zong vang chuti dieh puonte, hinla som gieh khat zunche som gieh zouse zunche akiti’e.
Correspondence a simthei le simna thei zong tamtah aumta’n ahi. NIOS le IGNOU zong aumna’n, hinla hiche teni hi exam athiengthou jipoi. Guh le lah’a pass nathei ahijieh in iha deisah pouve. Chuti’a gunuom thou-thou ihi’u leh eiholah’a zong guh’a pass nathei centre phabep aum’e.  Eiho’a ding in lekha simsang ding, service muloi ding bouseh i-gel jiuve. Hiche hi innchen hahsat jieh’a kitoudel zoulou jieh ana hinuomji’e. Aphatna vang aum thounai. Hinla aphatna hi achamkim zou jipuon ahi. Lekha sim zouse’n government service hoitah i-tup uvin, ahin service hoitah chu eiho zouse’a ding in ana ongkit jipuon, avel vel’a panlahna in phad ana chiemangji’n, gelloubeh dinmun changeiya zong akiding thei kitleu in ahi.
Innchen hahsat jieh’a lekha simsang zoulouho’a ding in scholarships, freeships le financial support mutheina ding in government in tohguon anei zing’e. Profressional college zouse’a hin seat hi category ni in akikhen suoh keiyin, khat chu free seats ahi’n, adang khat chu paid seats akiti’e. Free seats ahin sum sen ngai zong leh paid ho’a toh tekah ding in aki senglou tobang ahitai. Hiche free seats mutheina ding chun entrance test a performance in mopuohna lientah aneikit’e. Hiche chu nang khut’a kingam hilou ham?
10 popular professional courses after 10+2
Adangho apoimo poi tina hilou in, phad le mun lhomcha bouseh houlimna ding nei i-hijieh uvin hiche lamjoh’ah ana kiheilud phot’u hite. Tulaiyin simlaiho’a ding in 10+2 chaiya professional course lamjoh’a kiheilud hi ahung kithang lheh jiengtai. Professional course a kiheilud’a, natohna ama lungludna le thepna lamtah bawlchah pai jieng ding chu simlaiho lungthim sung’ah ahalud lheh jieng’e. Hiche hi gam khantou toh kilhon’a professional course hin chai student ho ngaichadna akibe zing jieh hipen ding in gel ahi.
India gamsung’a professional course aminchie zepho:
1. Engineering and Technical Course:
India gamsung’a thiemzilna mun tamtah in Engineering le Technology toh kisaiyin professional course achiepi uve. Undergraduate, post graduate degree/diploma level, le doctorate level ading in institutes le university tamtah aum’e. Hiche course zilho’a ding in natohna ding a kihol zing in, alhama behseh vang aumji pouve. India in hiche course ading in mi angaicha zing in, eiho’a ding in zong gamtum muleu hen hiche course a ana ludho’n gam le nam’a ding’a tohdoh tamtah aneidi’u tahsan aum’e.
2. Business Management Course:
Tulaiyin simlai tamtah in level chuom chuom in management course aha bawl lheh uve. Management course simna ding in ndergraduate, post graduate degree/diploma level, le doctorate level ading in institutes le university tamtah aum’e. Hiche course chaiho’n corporate house holeh multi national companies ho’ah atong thei uvin ahi. Chule government sector a zong hiche course chaiho’a ding in toh thei tamtah aum zing’e.
3. Media & Journalism Course:
Hiche course a ludho’a ding in atohdi’u chu amaho mimal thepna dungjui chieh in ana ong jieng’e. Lekhajih, editing, reporting, voice-overs adg. Hiche course hi under graduate akuon’a doctorate level changeiya sim jieng thei ahiye. Institute tamtah in diploma course le short duration certificate apethei uvin ahi. Public relations, newspapers, radio, television, publishing house, websites, advertising agencies ban’ah governmental organisation ho’a zong nna atong thei uve.
4. Medical Course:
Medical college hi tu-le-tu dinmun in India gamsung’a akibe zing jieng’e. Undergraduate akuon in MBBS, BHMS, BUMS, B.Pharma ho asim theiyin, post graduate ah MD, MS le adang dang simthei ahikit’e. Chule diploma le doctorate level program zong aumkit nalaiyin ahi. Hiche line a ludho’n government le private sector ah nna atong thei uvin, government natoh mulouho’a ding in zong sum muna ding lampi akivad diehpoi. Hospital tamtah aum in, damlou la akivad puon, hospital a kivetsah nuomlou’a private clinic khel khel juon nuom zong mi alhom dieh puon, course chai pou-pouho’a ding in natoh ding chu akivad ngai mong mong poi.
5. Law Course:
Professional course simna thei ding law college atam lheh jieng’e. Under graduate le post graduate level’a simthei ahiye. Hiche course chaiho’n public le private sector ah nna atong thei uvin, lawyer, teacher, professor, legal adviser, legal counsel ahilou leh court ho’ah judge in zong apang thei uve.
6. Foreign Language Course:
Tulaitah’a ding’a akihedoh behsehlou, ahivang’a apoimo tah khat’a India in agelkhoh mama chu hiche course hi anahi laizang’e. Hiche course hi certificate, diploma le degree level ading in akihong zing’e. Atamlou vang in institution themkhat in postgraduate le PhD level a zong apethei thou’e. Hiche course chaiho’a ding in natohna ding government organisation, publishing house, research institutes, industrial house le media house ho’ah akihong zing in ahi. Chule government embasy ho’ah language translator in zong apang thei uve.
7. Computer Course:
Tulaiyin computer helouho’n boina sangtah tah atuoh tauve. Hung sang cheh cheh nalai ding in aum’e. Aha hedho’a ding in natoh muna ding kot akihong lien lheh jieng in ahi. Midang sang’a hedna chungnungjo neiho deilhen ahizing uvin ahi. University tamtah in computer course chuom chuomho zilna thei ding in kot ahong zing uve. Computer application, .net, hardware and networking, CCNA, system administration adg. ho undergraduate le postgraduate chule doctorate level changeiyin azil thei zing’e. Government le private sector ah natohna ding alhasam ngaipoi tithei hielkhop ahiye.
8. Animation Course:
Animation course hi alhuoh kichiem thei lheh ho’a ding bou ahi tithei in aum’e. Chule thilthah podoh theimi ho’a ding in lolhinna abailam zep’e. Azilna thei ding mun tamtah aum’e. Hiche zong hi 10+2 zou akuon’a simpan jieng thei ahiye. Doctoral course gei aumna’n, diploma le certificate course zong aumkit thou in ahi. Institute ho’n 2D-3D animation, graphic designing, visual designing, visual effects, digital film making le adang dang asim jiuve. Natohna ding in media house, publishing house, newspapers, production house, advertising agencies le academic institution ho’ah kot akihong zing’e.
9. Designing Course:
Simlai chapang tamtah in 10+2 ahin chai’u leh professional course lamjoh’a akiheilud nuom uvin, hinla nu-le-pate’n BA/MA beh chai phot leh tijoh i-naha seijoh jiuve. BA/MA i-simsah sung’u chun hedbe ding tamtah ana hedbe man uvin, hinla amaho lungludna lam’a kithahpat kit ding phad pamai saloi leh ngapcha lou loi tamtah aumji tauvin, ahinkhuo’u chu lunglud louna lam’a kiheilud chu ana himaitai. Designing course hi thanop umtah leh lunglud umtah khat ahiye. Fashion designing, jewellery designing, interior designing, apparel, textile le automobile designing course ho asimtheiye. Hiche course hose hi undergraduate akuon’a simpan thei jiengseh ahiuve. Asimbe nuomho’n doctor level changeiyin asim sim thei nalai uve. Eima business set-up a sumhol ding chu atamjo thanopna ahiji’n, chule alolhing thei lheh uve.
10. Fine Arts Course:
Fine arts akiti tieng leh art chuom chuom: painting; dance; drama; music; sculpting; ceramic design; mural design; pottery design adg. ho seina in akimang’e. Mihiemho deidan achuom chuom ahung piendoh zing toh kilhon in hiche course simho’a ding in natohna ding le summuna ding tamtah aumzing’e. Eiho lam’a pienpi khut thiem’a thilbawltheiho’n gasim’u henlang hileh lolhing lheh uvinte. Course chaiho’n advertising agencies, textile industries le media house ho’ah atong thei uvin, chule amaho changseh in zong nna akitoh thei uvin, sum akihol thei uve. Dancers, musicians, painters ho’n amaho changseh’a nna atoh’u leh alolhingjo uve. Chule mihil in zong apang thei uve.
Hiche achung’a hung kisei career hohi India ading’a tulaiya aminchie, chule simlai tamtah in alungludpi uva asim zing ho’u ahiye. Government office a natoh bouseh hinna ahilou dan mi’n aha hed cheh cheh in, eiho’n zong i-hedna ban uva i-hedbedi’u deisah ahiye. Mihiem’a ding’a innchen doh ding kitihi anuomlou koima um puonte. Government service bawlho ama lhalo bouseh’a innchengdoh zou ding lhom lheh inte. Nehguh akuon’a ki gamla’a, dihtah tah’a natongho’n lhalo tamtah asan vang uvin alunggel bang uvin a inncheng doh zou pouve. Alo atam leh asum manna ding zong tam ahipai jieng’e. Innchen kitihi thiengthou tah le Pathien deibangtah’a akipatdoh leh lolhinna’n anung azui nuom’e. Sum le pai tamtah tah lam hilou’a mu’a, Pathien phattheina kachan ahi tingam mi tamtah um zong leh o-chad ding ahipoi. Pathien phatthei buoh chantheina ding in ama’n thepna eipieh’u eipiehna bangtah in mangcha utin, ama deilou sumho neh ding velel lou in hinkhuo mang’u hite. Eima khang’a nuomtah’a neh’a chate’n genthei tah’a hinkhuo ahin man tieng’u leh chate oimo ding anahi behsehji poi. Ei suhkhiel jieh zong ana hikha maithei ahijoi. Chule guh-le-lah’a thepna hol zong a thring valtai. Thiengthou tah in thepna hol’u hitin, agaa tuitah nejo’u hite.

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.