Wednesday, April 18, 2012

Saikul matric exam; U-turn - LD March


Manipur sung’a eimi (adieh’a Thadou pao thoho) tam chenna khopi holah’ah Saikul hi amin chie loitah khat chu ahi. Ahi’n, vangsiet umtah in amin chiena hi thilpha lam ana hibeh sehji poi. Saikul minchiena hi ajieh tampi um zong leh thingnuoimi le matric exam hipen ding in ginchad aum’e. Adieh in matric exam jieh hin jaddang (Meilhei) ho ahelou aumpoi kitileh seival hilou maithei ahi. Meilheite lah’a Saikul min aki phah chan in matric exam thu ahung gingdoh jieng thei tai.
Saikul lhang ahin Board (BSEM) in hed piehna (recognised) apieh school som vel aum in, hiho lah ahin Council (COHSEM) in recognised abawl ni ajao in ahi. Hiche teni lah’a Thangtong Hr. Sec. tilou adang hohi Private a jieng ahi. Model Eng. Hr. Sec. School hi HSLC/HSSLC centre ahi zing jieh in Saikul..... akiti leh Model toh vetchep jieng zong aumda poi. Saikul gamkaiya school hohi Centre Board (CBSE) leh adang’a affiliate kibawl chuleh Aided School tiho aum beh poi. School ho zong English medium jieng ahiuvin, avet hoilheh’e. Government in recognised abawllou lai school phachompi zong aum nalaiye.
Government-a hihen private-a hizong leh school khatchu ahung kiphutah leh chapang (student) punsah ding hi ahin phutdohho lungtup khat ahung hizing’e. Chapang atam chan in sum-le-pai dinmun ahoi thei in, phatecha achiehoi thei keo hilou in mihiemte mitvetdi’n zong school alolhinna ahi. Chapangho kah jieng’a zong chapang tamna’a kaiho leh alhomna’a kaiho lungput akikhe zeptei in ahi.
Chapang punsah lam ahin Saikul gamkaiya school phabep hohi pachad umtah ahiuve. Class zouse’a  simlai chapang apun behlou vang in Class-X (Matric) peding hi achiesa kum li/nga apat chun ahung khang lheh’e. Kumkhat’a matric peding chapang 100 neizou ana um behlou chu, 100 nuoilam nei ahung umbeh tapoi. Regular-a kai atamlou vang in school chuom’a hung kaiya Saikul’a matric pe ana kibe zing’e. Adieh in Meilhei hohi atamjo phailang’ah school ana kai un, tuition aki lah uvin Saikul hi matric piehna bou in ana mang jiuve. Sum-le-pai lhasamte i-hiuvin, school neiho le inn-san honghodi’n thil phatah khatchu anahi.
Ningkum 2011 chun Saikul gamkai school ni Manipur gamsung’a matric/HSLC a candidate tam neipen holah’a lhendoh anahiye. Good Samaritan Public School, Saikul chun matric peding chapang 584 ana neitoh kilhon in Manipur pumpi’a candidate tam neipen lah’a ani channa anahi. Chuleh V.M. Nazareth English High School, Gangpijang chun chapang 491 ana neiyin, Manipur pumpi’a ding in athumna in ana pang’e. [Atampen ahileh MG Evergreen High School, Pallel anahi’n, chapang 723 ana son’e].  Thangtong Hr. Sec. in chapang 164 ana son in Government School holah’a atamloi ana hikit’e. [Government school holah’a atam pen chu Machi High School, Chandel anahi’n, chapang 313 ana nei zou’e] - (Hueiyen Lanpao, June 29, 2011). School phabep’a matric peding chapang hakal’a akal vang in school phabep’a kikhiehna muthei in ana umkit poi.
Matric peding chapang tamda’n i-vet leh lunglhai aum lheh jieng’e. School chapang regular-a kai agom’a (Nursery to Cl-X) 400-500 bep neiho’n zong matric peding chapang 400-500 ma ahin neizou uvin, kipapi aum keo hilou in lungdonna thei khopset zong ahitai. Tukum 2012 a matric peding chapang khat in aseina’ah “regular-a kai chapang 6-7 bep kahiuvin, matric peding 60 kaval uve” ati. School khat’a mopuo khat in ama school-a chapang umdan asei na’ah “regular a kai (Cl-X) mi 60 valbep ahi’n, matric peding 400 nailam ahi” ati. Niengkum 2011 a matric pe atambeh jieh in MEHSS class room hon adol tapuon, Dining Hall (Boarding chapangho bunehna ka) zong exam hall in amang uve akiti. Tukum zong hitima chu ahung hiding ginchad ahikit leu’e.
School atamjo’ah regular-a kai leh matric peding chapang jad (number) akikhe thei lheh’e. Hiti’a school kailou ahilou leh school chuom’a hungkai atam vang in pass percentage ahoithei lheh kit’e. School atamjo’n pass percentage 90 chunglam anei zing uvin ahi. Ana umkha behlou subject-wise topper (Nepali, Thadou-Kuki, etc) zong Saikul centre akuon in ahung umpantai.
Kum 4/5 sung’a matric exam peding ahung kaldan hi i-vet leh ahung kalbe ding ginmo ana um jing’e. Ahi’n 2012 adi’n ningkum’a chapang tam nei school ho phabep akhe in, ana tambehna lou school phabep’a hakal in akalkit’e. School chapang atamlou jieh’a school neiho’n matric exam pedingho joh sum muna thei ding’a aha boipi joh dan uvin ana kilang leu’e. School khat’a Secretary pa’n aseina’ah ‘hitobang hohi sum ngailud jieh’a suoh ahi’n, kenvang ka school’a kabawl ngaipoi’ tin eisei pieh in ahi. Hetthei khatchu hitia school kailou chapang in matric apehna hi school zouse ahideh poi. Hostel hong hodi’n zong January-March hi ‘Golden Months’ tithei khop hiel hinte. Saikul’a matric exam hi ‘conference’ tobang ahi ana kitijin, ahi mong-mong jong anahi. Exam lai leh Saikul lentuol gari adimden leoji’n ahi. Tukum 2012 chu Matric toh Cl-XI/XII exam aphad akibah jieh in mi tam diehset din ginchad anahi.
Akidanna kit khat chu school phabep’a zilkung ho’n matric exam kuon leh a chapang (candidate) ho ‘note’ bolje ahil jiuve akiti. School kaitil’a pat note bawl phatlou dan hinhil zilkung khat in note bawlje ahil ding kitihi tahsanna alhasam lheh’e. Kumsieh leh KSO, Saikul; Kuki Innpi, Saikul; Bazar Board, Saikul Hill Town chule adang dangho’n exam a unfairmeans suhbeina di’n pan ana la-zing uvin, ajoloudan uvin akilang lheh’e. Mikhel’a matric anape khat in: Akipat ni’n ka admit card eilah pieh uvin, akichai chan in admit card jaolou in exam kabawl’e ati. LD February issue-a LD toh Siemboi Haokip (CC Meet, 2011 Best Player & Top Scorer) kihoulimna anasim zouse’n zong i-hedchieh tahdi’u tahsan aum’e. Lekha hasim hihen, aha simlou hizong leh exam hall’a answer jihdohsa akimu leh konba hahsa sasa’a agelthu tahding ham! Mr. Onkho Haokip in abaisa (note) jihding..... atichu hijieng hilou ham?
Saikul exam centre-a exam anop/abaihi aphalam in ana mangthei ngal leuhen phangap ding hija aw! Meilheite’n bon mark tam tah-tah muna hung nei jiuva nnatoh (service) ahilou leh school/college hoiho’a ludna’a mang jiuva! Centre dang’a matric pass zoulouho’n zong pass na ananei jiuva, VDF/constable beh kichohna/kimuna a mangthei uva, eiho’n minsetna keoseh’a inanei ngap’u ham? Saikul’a hung seilien’a nnatoh hoi tah-tah kimu zong umdalou van ahinai. Hiti’a unfairmeans i-suhbei zoulou ngal’u ahileh ipiti aphatchuomna lam pang’a i-man theidi’u ham tijoh kihil leuhen phajodia kanagel leo ahitai.
School ahilou leh institution khat i-hin phu tahleh ‘Quantity’ le ‘Quality’ hi akikhen thei ahipoi. Hiche teni lah’a khatbou boipi ding tichu thil hahsa ahi. Anigel’a khohsah ngai tina ahiye. Ahi’n Saikul lhang school ho’a matric, achiesa kum 4/5 sung a, ana kibawl dan hin ‘Quantity’ (mi tamding) bou akhohsah hitam ginmo louthei ana hipoi. Gel ding’a deisah chu kumsieh’a chapang asang’a sim Saikul centre-a kuon matric hung pass hohi agaa muthei ijad pha hinam? Chule school kailou (school chuom’a kai) a Saikul’a matric hung pass hohin lolhinna bang hinnei leh Saikul’a school neiho tohgaa aki tithei nadem? Quantity ahilouleh school’a chapang tamding khohsahna lam a Quality lam notthap’a ana umkha hitam tihi tijad umtah anahi.
Exam laihi zilkung phabep in sum holna phatah in amangji’e ti zong ana kisei zap-zap jing’in, deimo ana umlheh’e. Ningkum lang’a “KHOHUI” magazine’a article khat’a chun innsa’n neiho’n meilheite  sum duchad man in eimi (sopi) ho notthab in akoi jiuve ana kiti’n puohnat aum lheh’e. Hiti hin Saikul matric exam hi vannuoi vetsiet tah in ana’um zingta’n, ‘Saikul lang mi kahi’ tiding zong jachadna tah’a gel mitampi ana umdapoi. Lunggel thei ijad hamkhat in Saikul lhang thiemzilna lampang siemphat ding hi anaha khohsah lheh jieng uvin ahi’n siemhoi zou hitalou dingda’n in ana kilang lhehtai.
Hichangei dinmun ahung hi nung hin KSO in achiesa kum 2 masang’a pat Education Campaign ahin chiepi zing’u toh kilhon in Saikul gamkai zong hatah in ahin boipi tauvin ahileh mitampi’n aginchad tahlou nung in tukum 2012 exam chu strict tah in ahin chiepi tauvin ahi. Alangkhat’ah BSEM in DESAM le KYKL gihsalna jieh’a direct’a matric peding chapang sang-sagi (7000) tobang ana kahlhahna lah uva saikul akuon chapang 1000 tobang ana pangta’n ahi. Hiche jieh chun chapang 1700 vel lah’a chapang 700 vel bep in matric ahin peta’n ahi.
Chapang alhom tah jieh in Dining Hall exam hall’a man tiho zong aum tapuon, Conference malah in exam pieh theilou jieh’a lhi-le-nap pum’a a-inn kile Meilhei chate tampi ana umta’n ahi. KSO, Saikul in zong pan nasatah in ahinla tauvin note kiti hedphah ahi tapoi. KSO, Saikul Finance Secy pa’n aseina’a chun “KSO in pan nasatah in akila in, 90% tobang aki vesui zoutai. Hiti’a exam strict tah’a akibawl jieh in mitampi muda zong akichangtai” ti’n eisei pieh in ahi.
Cl-XII exam bawlkhat in aseina’a chun kalawi mikhel’a exam bawlding kisa ijad hamkhat gate’a duty dingho’n a admit card alahpieh uvin aludsah pouve. Asung’a zong note kiti hedphah ahitapoi. Gate’a duty ding KSO volunteer ho’n mi check (body search) abawl tieng’u leh maikhahna lou aneiji pouve ti’n zong todtoh gom in asei in ahi.
Achiesa kum phabep’a pat chun ‘special room’ kiti khat zong ana umji’n, saikul centre mundang toh akibahlouna khat anahi. Pu H. Touthang (Secy., MEHSS) in hiche zong hi sum ngailudna jieh’a ana umkha ahi’n, tukum’a pat ki-umsah talou ding ahi ti’n eina seipieh in ahi. Ama’n asei bang bang in special room kiti zong aum tapoi. Hichangei’a genthei tah’a, thiding-hinding zong gellou leu’a hin boipi KSO leh adang dangho pachad tah sang’a muda/vetda hohin ipi lunggel anei’u ahidem tihi asimho zouse’n i-gelcheh diuvin kadei’e.
Saikul exam centre’a kikhelna lientah ahung umhi a gamkai miho keu hilou’a nampi’a ding’a thil phatah ahi. Chule mitin in KSO le akithuopiho hatah’a i-tosotdi’u zong deisah ahi. Tukum’a bang’a exam achiehoi zing leh kum 4/5 zou’a pat Saikul lhaang mite’n minung i-hin phah thei tahdi’u kinep aum lheh’e. Chuzong leh tukum Saikul’a exam peding’a ana kiguo’a pethei talouho le note kibawl theilou jieh’a [hung] lolhing zoulou hon kitilkhouna’a (challenge) i-kilah uva i-kiha bawl johdi’u deisah ahi. Pathien in Saikul gamkai phatthei abuoh nuom hitante! Saikul matric exam in Saikul gamsung’a ding in melthah ahin poludta’n, hiche chung’a hung kisa buoiho zouse chung’ah kipathu i-sei uve. Hiche toh kilhon chun Saikul matric exam in U-turn abawl’e tilou thei ihi tapouve.

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.