Thursday, October 20, 2011

Rehabilitation LD October, 2011


Rehabilitaion akiti tieng leh thil tamtah ahuobtha’e ti geldoh angaiye. Thanop man’a rehab centre khat hondoh’a, khamna thei bawl phabep chenkhompi’a, suh genthei gunsed kiti chu rehabilitation kiti toh hung kituoh loubeh ding in aum’e. Hiche hi thiemzilna lam’a ding’a thil phachuomtah ahina ban’ah, mihiem khat in a hinkhuo siemdohna’a amanthei career phatah zong ahiye. Midang hin ngaina bang’a hing thei talouho thah siem ding ti ahijieh in lhagao lamto zong akituoh lheh’e. I-mihiem chankhompi khat a tahsa hinkhuo thah siem pieh ding asiempa lung lhaina lamtah khat ahitei ding tahsan aum’e. Eiho lah’ah rehabilitation iti uvin, hindan ngaina’a hing thei talouho aumkhom uvin, hatah’a suh gentheiyin aum jiuve. Tu masang’a CCpur gamsung’a rehabs centre khat’a inmate khat ahung thi jieng phad chun adangho zong achavalna’u phuondoh in ahung umdoh theiye. Ahinla hiche thu hi local media ho’n ana phuongzal hihbeh uve. Ahoiche chu hita zong leh tuni’a i-seinuom pen’u chu CCpur rehabs centre ho thu ahipuon, rehabilitation as a career ti ahijoi.
Rehabilitation professional ho ngaicha geu’a hinkhuo mang mihiem tibukimlou tamtah aum’e. Tibukimlou akiti tieng leh jadthum in akhen theiye. Amasapen in physical impairment - hiche in ahuobtha chu elbai chule tahsa chamona lampang zouse ahuobtha’e. Anina’ah sensory disabilities - hiche hin mitcho ahilou leh mit hadlou, khuo zahna lhasam tiho ahikit’e. Chule athumna’ah developmental disabilities - hiche hin lungthim boina lampang ahuob’e. Hiche hohi pienken akuon, damlou jieh, kisuhkhah jieh le lunggel sang behseh jieh’a kipan ahinuom uve.
Tibukimlou jieh ham, pienken akuon’a miphah lelna neiho hin mi aphah zou nadi’u le lungmuonna aneina ding uvin rehabilitation service hi angaicha zing uvin ahi. Ajieh chu therapist hohin angaichad’u leh azenthei ding dan ahedthiem pieh jieh’u ahiye. Lou le ai kizenna hihen, therapeutic exercise chule amaho ding’a atumbeh’a thiemzilna le natoh muna ding hi rehabilitation workers ho’n aboipi pen’u chu ahi. Anatna’u dungjuiya hinkhuo manding dan ho leh milah’a lhat ding dan ho changeiya pilhinna aneina ding uva rehabilitation councellor ho’n tilkhouna toh thuo’a pan alahji’u ahi. Masang chun hiche worker hohin mi pilhingsa, tibukimlou hobou ana boipi jiuvin, hinla tunvang alien aneo, ateh akhang khentum umlou in aboipi tauve.
Rehabilitation service professional khat chun alien aneo, ateh akhang natna le boina zouse hedchien nading training umtheilou ahijieh in eima lungludna line chu kichiehsel’a hed’a, hiche bouseh chu boipi ding deisah ahiye. Line tamtah boipiho sang in khat bouseh lunglud tah’a boipiho alolhing nuomjo uve. Amasapen’a anatna ahilou leh ati bukimlouna hung kipatdan hedchien masah ding, chule anatna chu itobang’a khohse thei’a, tahsa tibahho chalohna le natohna ho i-changeiya atohkhah thei ding ham ti hedchien masah angaiye. Adamlou nu/pa innsung thusim, educational background, anatohna mun ho akuon’a khuolchil masatna chule medical le psychological report akuon’a zong heddoh ding ahi. Chuzou tieng leh ahinkhuo a atoh thei ding leh aneh kiholna thei ding lampi holdoh’a, tahsa bukimlouna khel’a atohdi’u guon pieh ding ahi. Hiche nading’a rehabilitation worker ahilou leh councellor ho’n athepna’u le abawltheina’u holdoh pieh’a atahsa’n itobang nna atoh thei ham ti hedchien sah ding ahiye. Eiho lam’a ho bang’a chain’a kihen’a abawlkhiel aum cheng’a godna pieh loiloi jieng lou ding anahidan ahiye.
Eligibility and Course Areas
Educational Qualification:
Koi tobang mitcho, elbai, nakong chatmo le mi banglouho khotuo’a rehabilitation lunglud hodi’n 10+2 chai masat angaiye. Hinla asanglam tup hodi’n Bachelor degree angaicha kit in ahi. Chule mi koi tobang hearing impaired, visually handicapped, mental retardation, physcial therapy chule adang dangho lampang’a lungludna neihodi’n specialized degree/diploma course zong aum’e. Diploma le Bachelor degree adi’n 10+2 chai angaiye. Hinla Master le Post-graduate programme bawl nuomho di’n Bachelor degree nei masat angaiye. Bachelor course hi alhangpi’n kum 3-4 tobang ahi’n, Master programme hi kum 2 bou ahiye.
Personal attributes:
Rehabilitation lang’a lunglud hoding’a apoimo pen kit chu hedkhah lou midang toh kihou thiemna le kipawl thiemna chule mi ading’a phatna hohi ahi. Adieh’a rehab professional hodi’n mi khotuo thiemna, lungnieng, mi lungsiet thiem, nunnemna, atuong hollou mi chule kamcheng sang’a atoh’a tohtho le mi lunglien hi angaiye.  Rehab councellor hodieh dieh hi michuom chuom toh kipawl khom zing ding ahijieh uvin midang boina le ngaichad ho hethiem thei mi ahidi’u apoimo diehset’e. Thase lou’a lungnieng tah’a natoh zing thei angaiye. Hahsatna mun’a zong kamdam’a mi houpi thiem ahi’u angaiye. Chule mi tilkhou zong athep ten’uh apoimo lheh’e.
job prospect and career option:
Healthcare industry lam’ah ka hinkhuo phate’n chiepi ing’e nati’a, society sung’a ding’a tohding nathanop le rehabilitation hi nachiepi ding’a phapen tah chu ahiye. Rehabilitation specialist le physcial therapist ding kila jad zong akum akum in apung cheh cheh jieng’e. Hiche hi mibanglou le tahsa bukimlouna nei apun cheh cheh jieh ahipen’e. Hiche ho ahiding bangtah’a vekol thei ding professional government in alah phad phad leh alahthaji’u ahitai. Anatohnadi’u munho chu hospital le clinics, rehabilitation centres, mental health centres, community service programme, public health department, state and central vocational rehabilitation department, college le universities, special schools le residential care house ho ahiuvin, manchah ding apoimo ho zouse le mun le muol kitubna mun chieh ahiuve.
Rehabilitation therapist/worker khenkhat in vang NGO nuoiya chapang, tehse le elbai tibukimlouho vetkol ding alhengjo jiuve. Chule ama mimal’a rehabilitation clinic kihon zong aum dapoi. Rehabilitation councelling le akisaipi ho a doctorate chai hodi’n college holeh university chuom chuom ho’a ahil thei’u, chule research zong abawl thei’u ahi nalaiye. Alhangpi’n rehabilitation professional hohin social service professionals, medical specialists le therapist ho toh akithuokhom jiuve.
Rehabilitation worker/professional ho natohhi akibang puon, atohna’u mun le itobang miho kom’a atohdi’u zoh in akingamjo’e. Itobang mi hihen lang, hoilai mun’a atohdi’u hizong leh thaselou hiel’a hiche mi banglou le tibukimlouho ngaichad dungjuiya- personal, social, physical chule vocational hizongleh akithuopi jieng di’u angaiye. Thil hethiem behsehlou chapang hotoh kimaituo zingdi’u ahijieh uvin thil thah thah puohdoh dan le teaching techniques chuom chuom ahed’u angaikit’e.
clinical/therapeutic rehabilitation:
Hiche rehabilatation branch hin tahsa damlouna ahilou leh bukimlouna neiho adi’n clinical le therapeutic service panpina apiehji’u ahiye. Therapist hohin tibukimlou ahivang’a ama thepna jadchuom beh neiho nasatah’a apanpi uva ahinkhuo’u asiemphat piehji’u ahi. Chule tahsa bukimlouna jad chuom chuom neiho ding’a therapeutic activities le exercise ho mangcha’a tahsa suhhalna abawlji’u ahi. Therapeutic Rehabilitation nuoiya profession umho chu- Occupational Therapy, Physical Therapy, Rehabilitation councelling, Art Therapy, Prosthetic and Orthostics, Recreation therapy le speech pathology ahiuve. Hiche’a therapist ho’n azilho’u chu- exercise, creative arts, massage, heat, light, water, electricity le specific therapeutic apparatus.
Tahsa damlouna akuon’a hung damdoh tilho, operation kibawl chaiho, tehse hole tuosiet tuoh hohin ahikhuo’u angai bang’a achie thei kitnadi’n rehabilitation therapy professional ho vetkolna angaicha uvin ahi. Chule tahsa damlouna jadchuom chuom neiya kizen zing lai adieh’a- joint replacement, arthritis, orthopedic surgery, strokes, amputation, open wounds le neurological condition hodi’n rehabilitation therapy hi aphachuom pen zong ahi.
Rehabilitation worker atamjo’n aboipi’u hochu- mitcho, lunggel boina neiho, elbai, na-ngong, chapang ngol, tehse ho leh suongkull tangho ahiuve. Hitobang miho hi hou le bieh, jad le nam, teh le dawn chule numei le pasal’a kikhenna umlou ahi. Chule hiche’a kiboipi hohi amaho titahlou panpi angaichan’a a innsung miho zong panpina kipeji ahikit nalaiye.
Areas of work:
Special education: Hiche hi rehabilitation bahkai khat ahi’n, simlai chapang tahsa le lunggel’a panpi ngaiho alawi aguolho bang’a thiemzilna phatah aneitheina ding uva kithuopina chu ahi. Hiche chapang ho ading’a special school, integrated school ahilou leh school dang dangho’a achuombeh’a special class alah theina ding uva special educator ho zong kiguoikit ahi. Hiche special education hin atup le adoi pipen chu hitobang chapang hohin athiemzilna munho uva amaho le amaho’n thiemzil dan le umdan, khandan akisuhtuoh thei uva, chule innsung le society sung’a boina ho akisuhlhap theina ding uva panpi ding hi ahipen’e.
Special education ading’a zilkung hohi phate’a kiguongtub milung nieng, chapangho tilkhou thiem le angaichadho’u hedpieh thei mi chule chapangho ama hina dungjui chieh’a pomthiem mi ahi angaiyin ahi. Ajieh chu amaho hin chapangho thiemzilna ding bou aboipidi’u ahipuon, khonung’a society sung hihen hoilai hizong leh a pilhinsah di’u ahijoi. Special education zilkung hohin aphad’uh atamjo chapangho, a innsung mite’u le school faculty le administration ho toh amankhom zingdi’u apoimo’n ahi.
Psychological rehabilitation: Hiche hin atup le adoi chu community support akuon’a lunggel boina nei, mibanglouho’n innsung, khosung vengsung, phad-ong kah le thiemzilna mun’a manchah thei ahina ding uva thepna jadchuom chuom hilding hi ahi. Hiche’a hi medical le psychological treatment jiengseh hilou’a midang hotoh kiloikhomna asiemhoi’a, chamlhat tah’a hinkhuo mandan le natoh thilbawldan zong atilkhou in ahi. Chule psychiatric le community mental health setting ho aong tohmun akihong zing’e.
Rehabilitation Management and Administration:
Hiche hi rehabilitation institution ho’n tibukimlou ho ding’a planning, organising, financing, directing, supervising, inspecting le service evaluation field ho a kihilna aneitheina di’u chu ahi.
Remuneration:
Rehabilitation worker ho summu dan hi amaho thepna le anatoh in akingam in ahi. Chule amaho hin full time ahilou leh part time a zong atoh uva, lhalo asan zing thei’u ahiye. Akipantilho’n alhangpi’n lhakhat in Dk. 8000 apat Dk. 10,000 gei alodoh thei uvin, kum khat kumni zou leh alo’uh akibeji’e. Private hospital holeh clinic ho’ah alo’u ahoi diehset’e.
Alhangpi in eiholah’a zong rehabilitation centre phabeppi aumdohtai. Ahinla hiche hohi abon’a tithei hiel khamna theiho’a ding bou ahi nalaiye. Ahung chalbe be’a tibukimlou, tehse chatzou talou, chule lamchuom chuom’a guol phalelho’a ding’a zong rehabilitation centre ahung umdoh ding hi amaho’a ding in zong lung-olna hintin, adangho’a ding in zong lungmuonna le lhamuonna hung hitei inte ti ikineppi uve.




No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.