Thursday, October 20, 2011

Re-organisation of District Boundaries in Manipur - Issues and Perspectives : Thongkholal Haokip


Achiesa August nisim 1, 2011 a Senapati District sung’a um Sadar Hills gamkai zouse District Council Act - 1971 nuoiya district pilhing’a siemdohna ding’a Sadar Hills Districthood Demand Committee (SHDDC) in kiphinna ananei kal lhakhat lhin nung in CM O Ibobi makai Secular Progressive Front (SPF) in district boundary ho siemphatna ding leh police ho thuneina siemthahna ding in committee thahbeh - Committee on Re-organisation of Administrative and Police Boundary (CRA&PB) ahin phutdohta’n ahi.


Hiche committee a lamkai chu Chief Secretary of Manipur, DS Poonia ahi’n, lhathum sung ngeiya report pelud ding in hedsah ahiuve. Hiche committee hi itobang ahung hi’a, itobang napha ahin tohdoh ding ham ti seithei ahihih laiye. Hinla hiche report hohin gamsung’a cheng nam chuom chuom ho khantouna ding’a ngaichad a-ong laiho ahin suh dimzou ding hinam tihi ngaituo khamsed ahiye. Hiche jad le nam chuom chuom cheng khomho ki ngailudna ding le dettah’a chenkhom zing theina ding in boipi ding leh ngaituo khom ding thil tamtah aum’e.
Manipur government in Sadar Hills boina suhlhapna ding’a district re-organisation committee aphudoh hi amasapen zong ahi tapoi. Ajieh chu achiesa kum 10 masang vel’a Rishang Keishing vaipuoh laiyin zong L Chandramani Chairman hina’n committee ana kiphutdoh in, hinla report piehdohna ima ana umpuon ahi. 2008 kum in zong SHDDC in SPF government kom’ah kiphinna ananei in ahi. Hinla lhakhat tobang phadtep umlou bandh kibawl zou in akihe khalou beh CRA&PB phudoh in ana umkit’e. Phad chiesa akuon’a mudoh thei khat chu state government hin nahsahmo’a eikoidan’u leh kiphinna nasatah i-bawl masangse uva chatloh lou ahidan’uh mudoh theiyin aumta’n ahi.
Sadar HIlls boina achie zing laiyin phaicham’a um civil society organisation chuom chuom ho’n Imphal phaicham kimvel’a um lhangbung neocha chaho, vetsahna’a Langol Hills, Imphal West district headquarter akuon kilometre 10 tobang vel’a umho’n, Sadar Hills kiguondoh masang’a gopkhom ding in government kom’a demand ana bawl tauvin ahi. Chutobang machun akihedoh lou case tamtah boipi ding adang zong aum’e. Saikul sub-divisional head quarter akuon’a kilometre 7 a um tu’a Imphal East district in ahuoptha Ekou le Pukhao leLeitanpokpi zong hi Saikul sub-division, Sadar Hills a lahlud thei ahiuve. Ajieh chu Ekou zong hi Imphal East District head quarter akuon’a 30 kilometer val’a gamla ahiye.
Government in gamsung vaipuohna apilhinna ding in police boundary le vaipuohna thah siemdoh ding go zongle’u chi le nam jadchuom chuom hotoh kizopmatna asiemphat masangse’n hithei puonte tihi akichien’e/
Chule state government in kivaipuohna kitub dei mong ahileh Jiribam sub-division zong hi akinaipi Churachandpur district ahilou leh Tamenglong district nuoiya aumsah ding ahiye. Hiche phaicham hi Imphal East district akuon’a 200 kilometer val’a gamla ahivang in asung’a cheng atamjo Meilhei ahijieh uvin Imphal East district nuoi’a um ahiuve. Hiche phaicham’a cheng mihohi kivaipuohna kitub ding dei hijolou in ama ama jad le nam mite toh hahsa lheh zong umkhom nah nah ding lunggel ngaituo’a nei anahijo laizang uve.
State government in kum tamtah Sadar Hills chungthu aboipina sang hin tuchung’a committee ahin siemdohna’u chungchang’a hin lung opkaina tamtah aum in ahi. Ajieh chu ahung lhung ding 2012 kumbul tieng leh state assembly election umding ahi’n, hiche phad kichai kah’a phad sumang ding’a committee hung kisiemdoh ahidem tihi geldoh thei khat chu ahi. Ajiehchu government ahung kikhel’a, CRA&PB in a report apieh tieng leh state government in ima alothei loudi’u ahita’n ahi. Chule hiche phad hung lhunna ding’a assembly election zong hi November tieng leh namphu chang’a ahin bawldohdi’u zong ginmo ahi nalaiye.
Chule gah hedthei kit khat chu, Sadar Hills kiphinna akhohsiet laitah jieng in zong CM O Ibobi hin International Conference September 5 akuon’a 7 chan gajao ding in Imphal dalha’n Tokyo ana juonta’n ahi. Hiche akuon hin government in nahsahmo’a akoi ahitah dan muchet theiyin aumtai. Tu le tu’a Manipur boina ho akuon’a heddoh thei kit khat chu gamsung kivaipuohna lam’a alhahsapna pipen chu crisis of political leadership, kivaipuohna lam’a lhahsapna hi ahipen’e. Kivaipuohna pha le kitub aum tapuon, hieng le kom jiengseh kigel piehna bou aumta’n, gamsung khantouna ding le kikhelna thah thahho puohdohna ding lunggel zong aum thei tapuon ahi.
Hinla tuni chan geiyin jad le nam chuom chuom hokah’a kingailudna abei dieh puon ahi. Nisieh thilsuoh ho akuon in zong heddoh theiyin aum’e. Jad le nam chuom chuom hohin thusuoh lasuoh tam zong leh thusim lui akuon’a kingailudna chu ana umzing in ahi. Hinla hiche i-thusim ho’u hi zihtho’a photchetna umlou, kam’a kisei akuon jieng ahiuve. Hiche gam le nam ngailudna hi khang ahung thah thah toh kilhon in apung cheh cheh tai. Adiehset in thinglhang gam’a cheng thinglhang miho hin i-ga le leisietho’u hi phaicham’a cheng aching athiem le ahaoho’n eilah pieh guot dan uvin i-gel jiuvin ahi. Hiche hojieh in gam ngailudna apung in, i-thusim luiho’u lung’ah alang zing theiyin ahi.
Alangkhat’ah gam leisiet chondan ho ngailud jieh’a chi le nam jadchuom chuom kichohalna jieh’a boina umho suhlhap ding hi bawl ding’a phapen chu ahi. Ajiehchu tu dinmun in zong civil society organisation jadchuom chuom ho leh insurgent groups ho’n demand jadchuom chuom statehood, autonomous state, union territory, territorial council, alternative arrangement le adang dang ho demand abawl pan tauvin ahi. Chutobang machun miching mithie tamtah in zong hiche boina ho suhlhapna ding’a “autonomy” ama ama chang kivaipuohna siem pieh ding hi angaidan’u asei zing uvin ahi.
Martin Luther King Jr in khatvei hiti’n ana seiye- sopi bang’a i-chenkhom theilou’u leh mingol bang’a i-thi khomdi’u ahi anati’e. Hiche hi lhagao lam’a adih jieng seh hilou in lhangpi hinkhuo mandanho a zong adihna tamtah aum’e. Hinla sihnei langneina umlou’a natohna hi aumthei nadem? Numei le pasal kah’a kikhen chuomna le thil aselang’a lah chiepina hi suhbeiya kitahsan tuona le kideisahtuo phad ahitai. Tulai boina khat le khat kipam paina le jad le nam ading’a chonvalna hohin kimudana le kituomona asuodoh zing in, hiche hohi lungthim thiengtah’a suhlhap angaita’n ahi.
Aphad sieh’a Manipur boina umho suhlhapna ding ahin bawlthei dang aumpuon, daanpi kiguondan ho suhtuoh angaitai. Hichena ding’a thinglhang gamho sixth schedule musah ding chule Naga civil society organisation chuom chuom ho’n ana thum bang uva Autonomous District Council election umsah ding ahi. Chule achaina kei’ah, chi le nam ho kah gamgi ama ama jad dungjuiya siemthah’a, ama jad le nam chondan le thaneina ho venbit ding hi tu le khonung changeiya Manipur ading’a kituona le khantouna hung hijo ding in akilangtai. Source: The Gosem

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.