Wednesday, February 22, 2012

Na lungsiet pen kahilou ham? - Nehkholet Haokip

Mangneo le Chongboi chu kum gup tobang kilungsiet ahi lhontai. Hinla amani kilungsietna chu khopammi titah lou in khosungmi koimacha’n zong ahepuon, anu-le-apate uvin zong ana hedohpoi. Mangneo le Chongboi in kilungsiet hinkhuo aman lhon kum ko lhin tieng leh kicheng ding in aguh in kihou lhahna ananei lhon’e. Khuolgam’a kuon in miho chu Chongboi kom’ah hung leng zing nama’u zong leh Mangneo ding in palbang in akisung zing’e.
Matric Exam lolhin toh kilhon in Mangneo chu gamdang’ah lekha sim ding in innsung mite’n adeisah uvin, Chongboi vang aguh in akikhotuo lheh jieng’e. Ajieh chu munchuom chieh’a aum lhon tieng leh deibang’a kimutuo theilou’a aum lhon ding chu agel leh alunggim masa’n, hahsa asa lheh jieng in ahi. Hinla malam khankhuo ding gelna jal in ahilou theilou’a kalsuong ding Mangneo chu phatah’a vailhah ding lung ageljo’e. Kimutuo ding dei jieh in nikhat chu Chongboi in bengkong toh chempong toh buchun zong akiguot in inn dalha’n gamlang ahin juontai.
Gammang lah’a kimutuo ding ahilhon jieh chun a-jokhat leh minu-mipa khat tou’in heleh aselam in gelkhante ti’a agel jieh chun Mangneo in thu hetuoh ding togom in Chongboi guolnu Neikim akipui in ahi. Vaai hamsed ahita’n, mi zouse vaikuondoh zou nung in khuo muol’a gangpi phung nuoi’a chun akingah khom uvin chom khatsedpi anui bem-bum uvin ahi.
Chomkhat zou in akipandoh uvin gammang lienpi tah khat agalkai uvin zoulei buh’a chun akicholduo kit uvin, chom khat zou in Mangneo le Chongboi chu akieng zep’a Tuidum vadung’ah aphei chie lhon’e. Hiche Tuidum kom vakom homsung’a suongpi chung’a chun atou lhon in, muol-le-lhang in ahin khen lhon ding chu thil nuom behseh hipuonte, amaisuo lhon chu themkhat anguiheu jieng’e. Chongboi in Mangneo kom’ah aseitai: “Hinkhuo’a ding’a kalungsietpen nang nahi’n, i-masang hinkhuo lamsao kavet leh chihna thepna lhasam mimol keimahi buhtuol zoujam pah bang in na lung laigil’ah veiden jou nang’em? I-nagel’em, keivang kaki suonglel jibou’e” ahinti’e. Mangneo chu ol-cha’n ahung dah in, akun suhkit in “chuti hih’o, nei lungneo sahji hih in. Keijohhi phad chomkhat khuolgam’a tham ding kahita’n, kahung kile tieng changpi sudong kabang dem kati leh kalha akap kap bou’e” ti’n ahung uhdoh’e.
Chuped tah chun Chongboi in Mangneo anailud in hiti’n aseikit’e, “Nei suonglel hih’in. Nang’a ding’a pah zing ding kahiye, hiche sietlei chung’a hi mi tamtah’a ding’a hung pieng’ah kahipoi lungsiettah in nangma zong keidi’n det in lang nei lhamuon zing in ong?” atileh Mangneo in adawnbut in “hieng’e, kum-thum kum-li zou tieng i-dam lhon’a Pathien in pha asah leh janggop ding chu i-hita’n, lungtup muolsuo kahse’n khenna ding thulam leng i-vel’a thing naa jad pha zong leh khen poite. Kangailai lungdeinu, i-kah’a hahsatna hung lhungho chu lungsiet phutdet ding joh ahi ti geldoh zing hite” atitoh kilhon in loubuh’a kuon in Neikim ahung tuhsa in sun ann-neta ute ti’a ahin sap phad chun buh lang ajuon lhontai. Kihoulimna chu achallha zing in, Neikim in zong aguol teni kingailud dan le lungsiet hinkhuo aman lhon chu akipapi lheh jieng’e. Chongboi in “numeise cha hizong leng Mangneo kangailud jal’a, chun-le-jo thu zong kazop louhiel ding ahiye” ati. Chongboi in thu chu chanpi ahin seidoh phad chun Mangneo chu pasal ahivang in adib aphu lot-lot in adawnbut vah theipoi. Chomkhat zou in “hieng’e, eini kilungsietna chung’a hin khenna’n vaai hompuonte. Chun-le-jote’n zong ei-subuoi lhon puonte” ahinti’e. Nilhah chie phad ahita’n, Chongboi beng’ah thing aheng uvin Mangneo le Neikim in akho’u phah masang’a ngahmun gei’ah Chongboi bengkong’a thing chu apuoh pieh lhon in hi’a pat chun akikhen tauvin a inn chieh akizot tauve.
Phad le nikhuo achal zeng-zung jieng in Mangneo zong mipha, sei ngaitah ahina ban’ah nu-le-pa kamcheng keh ngailou ahitoh kilhon in gamdang’ah lekha sim ding avai kuondoh tai. Phad chomkhat sedpi chu umje-touje zong ahepuon, lung thomhao tah’a aum kuom leh a diary book aphongdohji’n, nuom’a Chongboi toh alen khomlai nikhuoho asimdohji tieng leh kipahtah le mailhai sel in aumji’n ahi. Kahlah kuom tieng leh kitim zoulou in gingtah in ahung nui lhadohji’n, chuteng leh aguolpa Hekam in “Mang… angol nahim? Oleh kivoppi nanei khat tou ham? Hey! Gam Mangpu, Kareena nageldoh ham ahilou leh Phoolan Devi nageldoh ham…? ti’n zong ahouseji’n ahi.
Alangkhat’ah Chongboi chu Mangneo geldoh zing pum’a alunggel gentheina chungchuon’ah hahsatna lientah atuohkit nalaiyin ahi. Ajieh chu khosung’a guollhangho’n ummo-toumo’n alha tauve. Mangnoh kiti (anite chapa) khat aum in ama chun i-jemti’a alungsietna asan piehlou leh Chongboi chu pumhad’a alhoh mang thou thou ding in gihsalna aneiye. Ahi’n phad sodtah aguh’a genthei athohna ho Mangneo hedsah ding chu Chongboi in agel theipoi. Ajieh chu lung liengvai in um leh thiem zilna lam’ah lhasam khante ti’a tija ahikit’e.
Mihiem khat in tumbu gihtah apuoh bang’a Chongboi in ting jang nachet-chut’a apuoh hahsatna nikhuo chu asod thimtai. Neikim in zong avezou tapuon, hijieh chun thil umdanho phatecha’n Mangneo ahedsahta’n ahi.
Thusei lasah i-jakaiya Mangneo chu kilehpel ahitoh kilhon in akaina higher secondary a simlai kiloi khomna luboh khat in apang in, Teachers’ Day a ding’a banner, decoration, sound system i-jakai ama khut’a kingam ahi jieng in ahi. Chuti’a function khat mang ding ahi tahjieh’u chun sum-le-pai zong hollou akhoh in, muntin’ah khuoji’n-jaankhang in touthim manlou in aguolpa Hekam toh akiseimo zing lhon ahi. Chubang aboi laitah chun hed manlou kah in anikhuo ahung nai tul-tul in nithum bou avad tai. Jaan khang kim langpeh’a ihmu Mangneo chu matah in aki thoudoh in nidang’a aum chan toh banglou tah in a aumta’n ahi. Hekam in “ipiti nahim bhai?” ti’a adohleh “ima katipoi” ati. Hinla aum chan chu akidoi puon, amaisuo zong lhaina mel apudoh tapoi.
Aloi aguolho jingtho masang in Mangneo chun kot ahong in pamlang’ah chom khat aga um in, chuin room-a ahung sung lhakit in lupna chung’ah atou’e. Mitphe louhiel’a aum jieh chun Hekam in “Mang…” ti’a akou leh ajah pieh tapoi. Hekam zong alungdong behseh jieng in, anailud in aguolpa chu angongkoi in “ipiti mong mong nahim, nei seipeh in” ti’a adohkit leh Mangneo chun aw thuol deh-duh in “kamang anuom hih’e” ahinti’e. Chubang’a lung dongtah’a aum lhon lai chun khuo ahung vah doh’a jing ninou ahung suodoh toh lhon in chowkidar pa’n newspaper toh letter khat ahin choiyin “Mangneo…Mangneo…” ti’n ahin kou’e. Mangneo teni guolcha vang alungdonna lhon aki belap cheh-cheh jieng’e. Mangneo dieh-dieh chu amaisuo akikhel in amuoldeh jieng’e. Hekam in lekhathot chu ahongdoh in phatecha asim leh... vo katei’o! Neikim khutsut ahi’n, Chongboi chu Mangnoh in hinkhuo’a chen khompi ding in akipuitai tithu kisutna anahi’e. Hekam in zong phamo asalheh jieng’e. Jing-ann neh phad ahung lhung paitai. Mangneo in vang ann jieng zong alhangai tapoi. Higher secondary lam’a amopuohna zouse aguolpa Hekam khut’ah angam in, lung liengvai pum in inn lam juon in achietai.
Hahsa lheh zong leh lung lientah keng pum in Mangneo chu Neikimte inn’ah achie’n, Chongboi poddoh thu aga dongtai. Neikim in “ipi ding’a lekha kahin thot vang’a nahungdoh jieng ham? Lunghang hih in Chongboi zong anopthu’a chie ahipoi, keitoh Chongboi nikhat changlhah kisiem hite ti’a ka kiseimo lhon laitah in, Mangnoh le aloiho ahung lhai lud uvin Chongboi in kilungsietpi nei kahi bou’e ati jieng vang in alhohdoh tei-tei uve” ati.
Mangneo in kamcheng khat jieng in zong adawnbut poi. Chubang lunggel sangtah’a aum laitah chun Neikim in “Mangneo, nopmo nasahlou ding leh thu khat kasei thei ding ham?” atileh Mangneo zong mitlhi val tet-tut pum in akhasu’e. Neikim in aseiyin, “Chongboi in hiti’n ei-vailhah’e. Chun-le-jo thu zop puong’e, dingdet ing ting chullou zoujam bang in pah zing nang’e ti jieng zong leng genthei keimahi lhing zoulou kahitai, guolnu (Kim) Mangneo toh ka kitepna lhon nangni’n ana subulhit mai lhonta’n ati e, iti nagel’em” atileh Mangneo chu akaplha’n kamcheng khatbeh’a zong dawnbut lou in akipatdoh in Tuidum vaukam lam juon in alhaitai. Suongpi chung’a chun atou in i-jakai agel leh alhi toh anap toh anaang den in asahlam’a pat hung luongsuh tuipi chu mit lhalou hiel’a avet leh alungsiet Chongboi mel in amu’n atah ahilou vang in hiti’n aki houmatpi’e: “Chongboi, nalungsiet pen chu kei kahi lou hitam? Ana dieh’e keidi’n khang kikhel hi... hinkhuo’a ding’a lungsiet kachan khen ding mel in nalawm theipoi. Laidang kop in laituol aleng... hinla guol in ngai dang nalhengjota’n naobang nei kasahtai. Lunglhai sel in sang maitang’e, ngailudna awnem neilhahna (Chongboi in ajinei doh phad’a a care-off nu Neikim toh lungsiet hinkhuo mang khom ding’a atepna…) thinlai gieltui bang vot jieng tazong leh sanglou thei kahi tapoi. Lunglhai tang’e kachan chung’ah” ti’n alung mitlha’a amu Chongboi chu alha dohtai. Chuzou in a diary book aphongdoh in hiti’n asun’e:

Na lungsetpen kahi lou ham?
Chong, hiti ding ken ana heleng ngailud banjal hinsang pong’e... lenlhang kumkhuo kihei leh guoldang kom’ah lai galeng tang’e, guol in vang nung tieng hamsiet neichan loujen’o. Guol nang ngaiyin ken luonlhi hinkhuo kamang’e.
Puldou Mang
Tuidum Vaukam 2004
Ajing nikhuo in Mangeo chu Twidum vadung juon in mitlhi val tet-tut pum in achiekit taleu’e. Suongpi chung’a chun puondum kisil pum in Chongboi ana tou in ahi. Chongboi in hiti’n aseiye “kei zong ka kiengneina’ah zouthing bang mang zou puong’e, nang in puldou hinkhuo naman ding zong kave ngam poi, nagel thei ding leh tuni’n… kitepna i-siemna mun’a hin tuipi sung’ah chomlud hitin lungtup muolso hite,” ti’a kagel jieh’a nang kana nga nahi” ati. Ahi’n Mangneo in adawnbut in “hichan geiya nei ngailud kakipah’e, amavang tu’a nalunggel hi gel phakit lechun kanuom’e, eini lunghan le lhasiet thuhi imacha ahipoi. Chung Pathen lam vehitin, Christian innsung nuom siem  ding joh nahibou’e. Kei ding zong Pathien in aphatcha’n hin guong nante lungkhampo hite” ati in khenlou ding’a kitepna anasiemna lhon suongpi chung’a chun khenna ding thimthu zong khao bang asudkhom lhontai.
Be a part of LD. Send us your feedback about this article at 8974152521

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.