Saturday, May 28, 2011

Eraz-ex; erasing the society? Laijon Digest May 2011


Ju la namlou, amala mit ngui junjun, ahung paodoh leh naang den jieng, nu le pa konkhat’a ding’a lungdon le tijad jad um, damdawi chang aneh hinte ti dingla hikit lou. Tulai chapang kum 16 nuoilam tamtah in angolpi’u eraz-ex hi mi tamtah’a ding in khamna thei thil hiding in zong ginchad aumpoi. Ahinla, chapang tamtah in angolpi uvin, amotpi gam tauve. Ahaisan lou’a, abawl zing leh amazoh hung ngol nalai ding ahiye. Eraz-ex ngolpina hi eiho lah bouseh ahipuon, India gamsung’a chapang kum 16 nuoilam tamtah in chadvaina’a ananei’u ahitai. Chalsam biengphe lang khat’a gum a kibeh bang’a madsuh jieng, mit ngui hilhel, mi avetleh aluchang zong hin puzang zou talou, toka long tongchet nalaised..... ama aki misahten vang in’o.... lungsiet aum behseh’e.
Eraz-ex hi pen’a thil kisunkhielho suhmangna ding’a kimangcha ahi i-hesuoh kei uve. Suhkhiel suhdihna’a kimang thilchu ipiding pentah’a chapangho’n ahin boipi’u ahi tadem? Eraz-ex lah’a toluene kiti ajao in, hiche chu chapangho’n aduchad uva ahib’u ahi’n, oltah’a toluene in chapangho ahin lehib khah ding chu tijad aumlheh’e. Hatah in tija lheh zong leuhen aphachuompoi, ahin hib thou thou ding ahiye. Hitobang tah’a thil bawlthei toluene chu ipi ham?
Toluene hi tuilah’a zunmang theilou, thinner tobang’a nam hilhel, hydrogen le carbon kigom khom’a hung kisiemdoh, thil puohzah theiho siemna’a kimang ahiye. Amahi chemical dang dang toh akigop khom leh nna tamtah atohdoh thei zeh in aki manchahna atam lheh jieng’e. Ahinla ama kimanchahna hohi mihiem’a ding’a damtheina toh kisai aum behseh poi. Toluene jaona phot achun warning note aum teiye.
Eiho gam’a petrol le kerosene ahal uva ajuoh bang uvin Australia gam’ah petrol le toluene ahal uvin, ajuoh jiuve. Toluene in gari engine hatah in anuoiji’n, gari alhou theipoi. Chule toluene hi nuclear reactor a zong ahaman lheh uve. Hichepi chu kho hephalou chapangho’n kimisahtah in ahib uvin, lungsiet aum behseh uve.
Toluene jaona eraz-ex hib-ho ading’a tijad um thil themkhat gah velha’u hite:
Eraz-ex hib zeh in lhuoh le ting-gu ase theiye. Mikhat in eraz-ex ahib leh amasapen in alung mochei chuoi intin, chule luchang nat tobang hin hente. A dose atam dungjuiyin nah, lawl ho javil vel intin, chule lungvai tobang’a hung umdi’u ahi. Ahibbe kit leh jukham tobang in um uvintin, achaina lam leh luohsuo, khuo zahlouna hung umkit ding ahi. Mikhat in hiche hi abawl zing’a ahileh alhuoh ngolpai thei ding ahiye. Hiche hi khuo helou chapangho’n thanopna chang in nei zongle’u, thina changei lhunsah thei, thil tijad umtah khat ahiye. Toluene lah’a Benzene ajaokit zeh in thisan hatah in asukha’e. Benzene hi mihiem thisan’a ding’a thina thei, poison ahijieng’e. Eraz-ex hib zeh in kal le thin ban’ah lungchang zong ase theiye.
Gancha vun chung’a toluene akoi’u leh chomlou kah in aphah tobang in aum’e. Mihiem vun’a ding’a zong thil tijad umtah khat ahikit’e. Vun in adou zoulou chu sung le laiyin iti athuoh mong mong ding hitantem?
Tulai chapang tamtah in hiche eraz-ex hi ahib uvin, amasangdi’u kimu loubeh in hinkhuo amangdoh tauvin ahi. Assam gam jieng in zong eraz-ex hib zeh in simlai chapang holah’a boina sangtah ana tuoh tauve. All Assam Students Union in zong hatah in ana doudal in ahi. Chapang khankhuo ding gelkhohna jal’a AASU panlahna hi pachad aum behseh’e.
Eraz-ex chapang khat in achoh leh khamna theiya aman’a, angolpi ding henasa sa’a juoh nah nah dukan tamtah aum’e ti zong i-he uve. Keima umna tah in zong dukan neikhat in toka puoh henhun kichen’a, maiphol bilbel chapang honkhat achohsah in, mimuna’a pedoh ngamlou in aguh in ape’e. Ipi kipe lhon ahi kaheddoh chun khoh kasa’n, ka house’e. Sum hol kahi chula ti’n eihin dawnbut’e. Sumholna’a chapang hinkhuo mang tamtah aumtei ding ka tahsan’e. I-thisan’a piengdoh ahi jieng lou man’a chapang khat hinkhuo siet le chadvai khoh i-sahlou’u leh Christian kum sangkhat kahitai kiti zongle’u hen vangam chu eiho’a ding hidieh puonte. Oleh kasei val behseh’em?
Society ading in chapang chun ipi tohdoh lientah nei hih nante. Ahinla khonung tieng leh society amaho khut’a ahung kingah nikhuo hung lhung ding ahiye. Hiche nikhuo’a society sung chu itobang ahung hitadem? Sungnat nei jiengseh, lhuoh kichiem thei talou, anung ama hetalou, gob bilbel, amel i-vet zong leh alhaansuong kigaalmu tobang jiengseh ahung hikhah ding lainat um nasahlou ham?
Vannuoi leisiet hatah in akhangtou in, hedman loukah in nikhuo achal in, chapangho lunggel zong matphah zouding ahi tapoi. School khat’a simlai chapang 1000 umna lah’ah eraz-ex ngolpi hi ijad mong mong aumdem? Ana bawlkhah tahzeh’a nga theilou lawikhat um intin, alawiho’n numei toh nabang’e atikhah ding ginna zeh’a khatvei tou tou patep zong um inte. Kidangtah in numei chapangho jieng in zong khohsahna neilou hiel in eraz-ex ahib uve akiti. Numei le pasal hiche bawlkha hohi amaho le amaho akingailu diehset jiuvin ahi. Azehchu neh kibang ahizeh uvin akikhohsah lheh uve. Hiche kikhohsahna chu akham tieng’u leh ahung melsedohji’n, nehlou ding theigaa nehna ahung umdoh thei kit in ahi.
Hiche tobang chapangho chu kholai le houbung sung’ah notthab in aum paipai kitji tauve. Amasang di’u gelkhohna umlou hiel in chapang chavai tina kamcheng ahung umdoh kit jitai. Houbung lamkaiho chacha midem le seise in apang nuom diehset jiuve. Pulpit chung’a thupha pha seiya i-kumlhah tieng leh i-mihiem chanpi ngailudna neilou beh ding tizong chu Pathien in eihin siemlona’u umlou tobang hilou ding ham? Ngailudna neitah’a chapang khuo helou chu lampi dih hil angaiye. Aha lhagaomi zepho’n zong kholaiya aseisiet sang uva ataopiehdi’u thil kilawm ahiye.
Lekha kisunkhiel sumang thei eraz-ex hin chapang hinkhuo zong asuse theiye. Hiche hi gelkhoh ten angaitai. Khosung le houbung sung’a zong hiche tobang bawl chapangho’a ding le ahin bawlthei dingho’a ding’a awareness campaign neipieh ding in apha lheh’e. Sunday school dung’a zong aphatlouda’n hatah’a lhangsap ding ahi. Thil phalou ahi ti’a moh im-mang jieng thei thil ahipoi. Ahin suhsiet ding vet masat angaiye. Akikhel nung’a siemphat sang’a phad aumped’a siemphat ding chu mihiem hina’a i-bawldi’u kin lientah hi’n kagel’e.
Masanglai chun chapangho’n dendrite ana ngolpi uvin, hinla tulaiyin eraz-ex in ahin kheldohta’n ahi. Dendrite ngolpi zong um nalai ding ahi. Dendrite in mihiem hinkhuo asuhsiet thei da’n zong i-hechien set uve. CCpur gamsung’ah masang’a khamna thei jadchuom chuom ana bawl’a, aphatlou hed zeh’a haisanho’n society asiem uvin, khamnathei hatah in adoudal uve. Hiche tobang hochu tosot chieh ding’a thilpha ahi. Amaho tosot ding chu houbung le social organisation ho hung hikit inte. Houbung le social organisation panlahna chu mipi panlahna’a gelthei ahi. Mipi umlou in hiche tenihi achang lhon in aum theipoi. Society kitihi aneitum umlou, michavai tah khat, koima’n imacha’a agellou nu/pa zeh’a society minse jieng thei ahiye. Nam sung’a eraz-ex in alhuohbu anehchai pieh mi tamtah hung umdoh taleh, i-mabandi’u chu ipi ahung hitadem?

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.