Saturday, May 28, 2011

Cloning


Vannuoi leisiet chihna le thepna akhantou zing toh kilhon in zahkhah lou le hedkhah louho zong ihin japan tauvin, ihin hedbe thei tauvin ahi. Hiche holah’a khat hiding’a tahsan umchu cloning hinte. Cloning hi mihiem ahilou leh hinna nei pou pou, khat chu a ‘chi’ kila’a, hiche akuon’a chu ama tobang khat hung kisiemdoh tina ahiye. Vetsahna ding in Ngambawm bang chu a chi ana kiladoh kha hen lang, tu’a hi ama tobang chet khat siemdoh thei hiding tina ahiye.
Roslin Institute, Edinburg, Scotland mun’ah Ian Wilmut in atohkhawmpi hotoh kithuo in amasapen ding in 1997 kum chun belaam ‘Dolly’ ana clone uvin ahi. Hiche nading’a chun belaam pi sung’a Chi sung’a hinna pelud’a pang poimo mama jieng (nucleus) chu aladoh uvin, hiche chu belaam dang khat chi, nucleus kiladohsa khat toh agawmkhawm uvin ahi. Hiche chi athah pen chu electric current mangcha’n ahinsah uvin, belaam, anu khat sul’a akoipieh uvin ahileh apien phad ngaina in ahung piengdoh jieng ta’n ahi. Hiche tobang’a ma achu scientist te’n mihiem zong apiensah thei ding uvin akisei uve. Hiti’a mihiem clone hita leh, thilse le thilpha ahung suohdoh ding chu gimnei mama jieng ding ahizeh in mi tamtah in ana phal pouvin ahi. Natoh theina kidang tah aneiding tina ahiye. Britain gamsung ho’a cloning kham ahijieng vang in US jaona’n gam khenkhat in ana phal pieh kit thou uvin ahi.
Cloning phatchuomna ding :
Cloning umding phasa ho lawi seida’n in hiche hi umhen lang hita leh nupa chanei theilou ho’a ding in hatah in phachuom inte atiuve. Chule changkhat cha neiho’a ding in zong adang piensah jieng thei hintin, hatah in phachuom inte atiuvin ahi. Vetsahna ding in, nupa khat in chapa changkhat seh aneilhon chu thi ta zong leh, a chi ana kiladoh akuon’a chu ama tobang chet khat piendoh sah hithei kitding ahiye.
Chule natna jadchuom chuom nei, thin (liver), lungchang (heart), kal (kidney), le adang dang na’a, sezou ho’a ding in zong athah neitheina ding in lampi phatah hung hiding ahiye. Azehchu tahsa chung’a tibah chuom chuom ho zong atumbeh’a clone kibawl thei kit ahiye.
Deidan dan’a mihiem siemtheina lampi :
Mihiem tahsa chung’ah ‘Gene’ chichuom chuom aum in ahi. Gene kiti chu pienken’a nu le pa akuon’a ihin kilahdoh, umdaan, piendaan, lungthim, damtheina changei seina ahiye. Gene zong chu apha le aphalou aumkit nalaiyin ahi. Hiche gene phalouho kilosawn theina chu cloning in akhatan thei ding ahiye. Gene pha ho bouseh chiezom sah thei ahina ban’ah, polam akuon’a gene dang apha tahtah ho zong lahlud hithei nalai ding ahiye. Hiche chu mihiem khat i-nop le apha’a siem’a, i-nop leh aphalou’a siemdoh thei tina ahiye. Vetsahna ding in : nuibawm’a ana kisei, anu melhoina akilo ding, apa lekha thepna akilah ding kiti te chu cloning mangcha’a guilhung sah jieng thei ahitai.
Cloning phatlouna :
Cloning phalouna toh kisaiyin Christian/Ethical group le Scientific group akuon in adeilou na’u ngaidan aumtuoh tuoh in ahi.
Christian/Ethical group ho ngaida’n:
Mihiem khat achii lahdoh’a hiche akuon’a mihiem dang khat hin piendoh sah kiti chu Pathien in mihiem piendaan ngaina ana siem toh akikal’e. Catholic te’n mihiem khat apiendoh kuon’a pat’a lhagao umsa ahitah zeh in hiche chii kiti chu phatah’a ventub ding ahi atiuve. David Byres, Director, US Conference of Catholic Bishops Committee on Science and Human Values in aseina’ah, cloning bawlna ding’a mihiem chii akuon’a hinna pethei (nucleus) galahdoh ding kiti chu tuoltha toh kibang ahitai atihiel in ahi.
Ethical group ho’n cloning aha doudalna pentah’u khat kit chu mihiem gilou mama Hitler tobang ahung piendoh kit khah ding atijadpi’u ahiye.
Scientific community ho ngaidan :
Scientist holah’a cloning deilou mi tampi aumkit uvin ahi. Azehchu tu’a alolhing masapen’a kisei ‘Dolly’ jieng zong chu khatvei thu’a lolhing jieng hilou in 276 veijen alosap nung uva hung kibawldoh ahinahlai zeh ahiye. Hiche zeh chun hangsan tah’a gamoh bawl jieng ding zong tijad aumna tah aum in ahi.  Ian Wilmut, Dolly bawldoh pa jieng in zong hiti hin ana seiye : Kum 4 sung vingveng kakiguon zou nung in zong losapna tamtah vei katuoh nalaiye. Chiithah kilakhawm ho 98% tobang alolhin lou nnaban uva api in avoplaiya thi zong tamtah aumkit in ahi. Chule pienglha zong leh chomlou kah’a thi zong aumkit in ahi. Adamdohho zong lungthim bulhing lou, a tahsa in natna douzou lou, chule belaam ngeina sang’a lienjo’a hung pienglha zong tamtah aum’e ti’n ana seiye. Ama tahsan daan’a chu naosen bang clone hita leh, natna toh hung pienkhawm intin, chule lha lhinglou’a zong thijieng thei ahi ati’n ahi.
Cloning chungchang thu’a ipi kisei zong leh biotechnologist ho kilungtuona pen vang chu kum ijad ham zou leh “mihiem clone thei ahitai” ti’n newspaper le magazine ho’a hung kimu jieng thei ding in ginchad ahiye.

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.