Saturday, May 28, 2011

29 days in February.... Laijon Diges May 2011


Ipizeh-a kum kisimna-a February lha khun nikhuo 28 aneiya, adangho’n nikhuo 30 le 31 aneiji ahidem? T. Rolen Haokip, CCpur - +919856632710

Lha (month) dang zouse’n nikhuo 30 le 31 anei suoh keiyin, hinla kidangtah in February bouseh hin nikhuo 28 aneiyin ahi. Ipizeh’a February in nikhuo 28 bouseh anei ahidem tihi lungludtah’a ngaituoho’a ding in ngaituo khamsed ahiye. Ahinla, geldoh khalou hiel’a hinkhuo ama chie dungjuiya mang zingho’a ding in vang geldohna man umdieh puonte. Thilkhat aum leh azeh khattoh umtha chieh chieh ahitoh kilhon in February in nikhuo 28 bouseh aneina zeh hedkham kham in hilchien kiguo’u hite.
February in nikhuo 28 aneina zeh khuol ding ihizeh uvin Roman ho phad lai’ah kinungtol’u hite. Masanglai chun kum khat sung’a hin lha 10 bouseh ana um in. Hiche lha 10 hochu Martius (March), Aprilis (April), Maius (May), Iunius (June), Quintilis (July), Sextilis (August), September, October, November and December. Chuche lai phad’a chun January le February ana umpuon ahi. Tulaiya bang in hiche lha 10 hohin nikhuo 30 le 31 chieh ananei thou uve. Akigom in kumkhat sung’a chun nikhuo 304 ana um in ahi. Phalbi akhoh diehsetna phad hochu simthalou ahijieng in ahi. Phalbi sung chu amaho’n phad lah lah’a phad panna neiloudan in anagel uvin, guolnop zong umlou, loubawlna zong umtheilou ahizeh chun ana chuti moh umsah jieng uve.
Phad achie zing in, 713 AD ahung lhun toh kilhon in lengpa Numa Pompilio in mohseh’a um phalbi sung chu ahin homtuoh in, lhani ahin hapbe kittai. December zou in Ianuarius (January) akoiyin, hiche chu kum kichaina ding in apansah in, Martius (March) masang’ah Februarius (February) akoiyin, hiche chu kum kipatna ding in apansah in ahi. Chuti chun, kumkhat sung’ah nikhuo 354 ahung umdoh theita’n ahi. Numa Pompilio phad laiya miho tahsan dan in even number (2, 4, 6....) hochu vangsietna toh akinaisah zeh uvin lha 12 hochun nikhuo 29 le 31 chieh ananei uvin ahi. Hiche umlona chu amaho’n a pathien’u kipasahna ding’a ana gel’uh ahiye. Ahinla kumkhat sung’a nikhuo chu ahom tuoh theilou phad uvin panna nei behseh lou’a anagel’u Februarius chu nikhuo 28 ahin neisah tauvin ahi.
Ahinla mihiem koimacha’n kum kipatna pen Februarius in vangsietna number (28-even number) a akipat chu ana dei pouve. Iti guol’a aguol vang uvin akituoh thei mong mong tapoi. January nikhuo khat apiehbe kit’u leh kum kichaina ding in vangsietna number adei kit dieh pouvin, hiti chun kum phabep sung chun nikhuo khat chu atolle le jieng tauvin ahi. Lungdon ngahna in kumni zou sieh leh Februarius ading’a nikhuo khat hapbe ding in ahin gellhu kit uvin, hinla hiche zong chu alolhing thei diehpoi.
Roman te bep hilou’a, vannuoi leisiet mihiemho’n aphatchuompi mama Julius Caesar, sepai jalamkai le gam vaipo, ama phad ahung lhun phad in bailamtah in kum sung’a lha le nikhuo chieda’n chu heituoh in ahung umdoh tai. Julius Caesar in Ianuarius (January) kum kichaina’a umchu kumbul in ahin umsah in, nikhuo 31 ahin peta’n ahi. Aban’ah Februarius chu kisuhthiengna phad dan’a gel in, nikhuo 28 bouseh umzong leh aphamo poiti’n nikhuo tam akoipoi. Adangho chu nikhuo 30 le 31 in ahin homtuoh kittai. Hiti chun tuni nikhuo’a calendar hi ahung poddoh ta’n ahi. Ahinla hiche calendar chu chunglam’a nisa chieda’n toh akituoh thei kit diehpuon, hizeh chun Julius Caesar in kumli dan sieh leh February ading in nikhuo khat ahapbe zing in ahileh akituoh chet jieng ta’n ahi.

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.