Monday, April 25, 2011

21st Century Parenting - Parenting (LD April 2011)


Exam nading nai mama jiengta, chate’n lekhasim ding sang’a kichep ding, TV vet ding, kholai lending bouseh boipi pi jieng nalai. Tuition fee tamtahho bailamtah’a piehdoh jieng thei ahilou laiya, batmang thei zong ana hikit lou khel khel. I-lunggel bang’a chate’n hinkhuo hin mangkit talou, nu le pateho.... ipi itidi’u hitam? Nasuo suo kisuo uvin.... avel vel’a iti vang’a lah achuti tah tah ding’a chate kiphal kitlou! Chate milien le milal ahikhel khel lou’u zong leh jinei chanei nung’a mi otcha lou’a, amaho le amaho nuomtah’a akineh holna theidi’u beh guondoh pieh teiding nu le pa zouse lunggel ahiye. Lungsietna atepi umlou’a i-lungsiet chate’n hiche hochu hephalou beh’a, amaho deina bangtah’a hinkhuo ahin mantieng’u leh nu le pate lungchang chu itobang in ana tadem? Lekhasim ihisah leh mobile phone a mitoh sms ana kithot, a ihmu hitam iti leh inn hung lhung loulai, ahung lhun i-ngadoh leh houpi thei behseh hitalou, ipipi ham namthim thethu kitiho hi nu le pa khat bouseh boina ahipuon, vannuoi leisiet chung’a nu le pate boina ahita’n ahi. Hiche tobang dinmun’a i-dinkhah tieng’u leh nu le pate’n itobang’a pan i-lah uvem? Suongtum le moltum matna ding lungthim achamlou in hung piengdoh jieng inte. Ahinla, hiche chu aphapen anahi diehlou ahiye. Lungsietna asanval behseh zeh in chate chung’a lunggel abahlou tieng leh khutlhana ding abailam lheh’e. Nu le pate hiche ho akuon chun kivengthiem’u hite. Azehchu eiho hi 2st century nu le pate ihi tauve.
Mihiem chanei zouse’n achate lolhinna lampi’a akhoukhah guot teiding tahsan ahi. Agolou zong um nante, hinla amaho chu leisiet polammi dan’a gel ahi mai uve. Leisiet’a cheng’a, cha le nao lampi dih le lolhinna lampi komu golou umding in vang tahsan ahipoi. Hiche lampi dih kikomuna le kikhoukhahna lampi hi iti lamdol’a nang in nachiepi’em? Nachate nahil leh nahin theida jieng uvem? Ahilou le alungthim sung uva tijadna bouseh na nathunpieh hitam? Ngailutah’a nacha na khoukhahna chun amaho lungthim sung’a nang tijadna le vetdana zong ana khumlud thei ahizeh in chihthei ten angaiye.
Tulai khang hin nu le pate’n chate lawi le guol’a akivoppi thei angaiye. Nidang laiya chate hutum’a, tijad sah zeh’a chate thununna khang ana kichaita’n ahi. Chate’n amaho boina anei tieng’u leh nu le pate chu lawi le guol’a pan’a, ahahsatna’u houlimpi ding angaiye. Chule nu le pa hina dol’a, ahahsatna’u suhlhap pieh ding dan ngaituo zoh ding ahiye. Nu le pa zong innsung chuom chieh akuon’a hung seilien ahilhon in, cha le nao vetkol dan zong lunggel hung kibanglou ding ahiye. Ahinla, hangsantah’a chate khoukhahna’a panlah ding ahiye. Khatvei kuom kuom leh chate anoplouna lampi uva khoukhahna hung umding ahiye. Hiche jieng zong chu manchah thiem angaiyin ahi. Aphadsieh’a namanchah kit leh bawlkhiel lienpen hikit ding ahiye. Chate amaho thanopna zong kihoulimpi ding angaiye. Amaho sang’a voh-eh chuom masajo le nu le pa hina dol’a chate i-thu thu’a hinkhuo mansahna chun nang akuon’a na chate deljamna nikhuo ahin lhunsah tei ding ahi.
Chate hilphona’n nu le pa tamtah in nangho toh kabah laiyin... ti kamcheng amang nuom ten uve. Vetiem uvin, tulai khang in chate hohi amaho sang’a bawltheijo khattoh i-tekah zing leh angai nuom pouvin, amaho sang’a bawltheijo ho akuon’a zildoh ding ngaituo tah sang in avetda pai pai jieng ji tauve. Nang in nahinkhuo chiesa ho’a na nabawlthei naho nachate hilna’a naman zing’a ahileh nang zong avetda lah uva jao nahitai ti kihed in. Hiti’a hilsang chun thusim dan in kiseipieh leh angai theijo uve. Chule thusim hi mihiem khat’a ding’a amasang lampi siemna’a kimang thei ahidan hedthiem sah masat angaiye. Chapang thusim ngai nuomlou umloupi’a.
Cha le naote’n boina atuo tieng’u leh innsung’a kihoupi chu amaho’a ding in kiphatlamna asangji’n, lunggel akilhamlha thei jipoi akiti’e. Boina ahin tuo tieng’u leh, nu le pa hieng’a lung ngamtah’a aseidoh jieng theina ding uvin munchuom zep’a gaki houji zong aphai. Hithei henlang restaurant le fast food dung’ah coffee dawn toh kop in kihouna bang umthei leh phalheh inte.
Nu le pa konkhat in kilung nopmona anei tieng’u leh chate masang’a kiphun pha asa pouve. Chate umlouna mun’a kiphunna le kinopmona hochu chate’n bailamtah in ahedoh thei uvin, hinla ipithu um ham ti’n nu le pa adong ngam pouve. Hiche chun alungthim sung uva puohgih lientah apejo’e. Chate masang’a thingkhuo le manchah’a choiya kitetuo tei ding tina ahipuon, i-lung in agelchu chate’n zong ahed angaiye. Chate umna mun’ah nu le pa chingthei tah hochu kilungnopmo lhon zong leh khutlha’a kivohtuona hiel vang chu umlou ding ahi. Chate mai jana’a kitim theina chu thilpha hithou lou ham? Hiche sang’a phajo chu chate’n kanu le kapa’n hiche adeipoi ti amaho kom’a sei ngailou’a alungthim uva akihed jieng theina’u chu ahiye. Hinla nisim nisieh’a chate masang’a kinah zing chu thilpha hikit dieh puonte. Innsung khat’a chengkhom hina toh kilhon’a ahahsa le anop thuoh khom ding tina ahiye.
Chate hi Pakaiya gou ahi i-hesuoh uve. Laigil gaa ahizeh uvin nu le pa’n chate akhohsah uvin, alungthim uva kuon in chate lahdoh ahithei poi. Pate hin innsung’a ding’a neh le chah suhtuo ding hi athupi pen in agel uvin, chule innsung kimanchahna lampang akhohsah thei uvin ahi. Hinla nute hin ipi abawl’u zong leh amasapen in chate akhohsah pen uve. Hoiya nachie di ham, koitoh nakivop ham, inn nahung loulai ding ham le adang dang. Chate vetkolna lam’a chate’n atheida louding’a vetkol angaiyin, hinla achalohna zouse uva i-khohsah behseh zeh’a i-gahilna le ina kikumtho zouna hin chate hinkhuo asusejo’e ti geldoh angaiye. Eima hinkhuo zoh kilungsiet jiji ding ahiye. Hinla chate’n hoilam asuh uva, itobang hinkhuo aman uvem ti khuollou beh ding tina vang ahipoi. Chate vetkolna hi avaal behseh ahung hitieng leh chate’n atheidaa uvin, asietloji tauve.
Hiche article hi miching le mithiem ho’n cha le nao vetkolna ding toh kisaiya lekha ahin sutdoh’u le seminar chuom chuom ho akuon’a hung kiladoh ahi’n, eiho’n zong i-phatchuompi teidi’u ikineppi uve.

No comments:

Post a Comment

Note: Only a member of this blog may post a comment.